________________
બાપુને એવી ખાતરી હતી કે, બાંગનો સમય બદલવાનો પોતે આદેશ કરે, તો એ શિરોધાર્ય બને એ શક્ય જ ન હોવાથી, જાણી જોઈને આદેશનું અવમૂલ્યન કરાવવાના બદલે કુનેહથી આરતીના સમયનો ફેરફાર શક્ય જણાતાં બાપુએ આ રીતે આરતીના સમયનો ફેરફાર હિન્દુપ્રજા પાસે ગૌરવભેર કરાવીને વિવાદને સંવાદમાં પલટાવવામાં સફળતા હાંસલ કરી.
આને મળતી જ બીજી એક ઘટના પણ જાણવા જેવી છે. મુસ્લિમ પ્રજાનો વસવાટ હોય, ત્યાં તાજિયાનો તહેવાર ન ઊજવાય, એ બને જ નહિ. ગોંડલમાંય તાજિયાનો તહેવાર ઊજવાતો. કોઈ તાજિયા ફૂલના, કોઈ ચાંદીના તો કોઈ તાજિયા ધૂળધોયા તરીકે ઓળખાતા. આમાં ધૂળધોયા તાજિયામાં મુસ્લિમ પ્રજા મોટા પ્રમાણમાં જોડાતી. કારણ કે સમાજમાંથી પાઈપૈસો એકઠો કરીને મેળવેલા પૈસામાંથી આ તાજિયો તૈયાર કરવામાં આવતો.
આ ધૂળધોયો તાજિયો જે રસ્તેથી પસાર થતો, એ જ રસ્તામાં એક વડલાનું વિશાળ વૃક્ષ આવતું. થોડાં વર્ષો સુધી તો એ વડલાની નીચેથી તાજિયો અણનમ રહીને પસાર થઈ જતો રહ્યો. પણ એની વડવાઈઓ અને શાખા-પ્રશાખા છેલ્લા વર્ષમાં એ રીતે વિસ્તરતી જતી હતી કે, તાજિયાને એ વૃક્ષ નીચેથી પસાર કરાવવો હોય, તો એની વડવાઈઓને અને શાખા-પ્રશાખાઓને કાપી નાખવી જ પડે, તો જ એ વૃક્ષની નીચેથી તાજિયો અણનમ રહીને પસાર થઈ શકે.
તાજિયાનો માર્ગ બદલાય અથવા તો વડલાની વડવાઈઓની કાપકૂપી થાય, તો જ તાજિયાના પ્રશ્ને કોઈ સંઘર્ષ ન જાગે. પણ મુસ્લિમો તાજિયાનો માર્ગ બદલે એ જેમ શક્ય ન હતું, એની જેમ જ હિન્દુઓ પવિત્ર અને પૂજ્ય ગણાતા વડવૃક્ષની કાપકૂપી માન્ય રાખે એ પણ શક્ય નહોતું. આ કારણે એક વર્ષે તાજિયાનો તહેવાર નજીક આવતો ગયો, એમ તાજિયાના પ્રશ્ને તંગદિલીનું વાતાવરણ સરજાતું ગયું.
સંસ્કૃતિની રસધાર : ભાગ-૪
૮૨
