________________
૪)
પણ ઉચ્ચ કોટિનો કવિ પણ હતો. ૧૧મી સદીના કરીરૂન અત્તાર ૧૨મી સદીના જલાલુન્ન રૂમી આવી રચનાઓ માટે જાણીતા છે.
ઉપરોક્ત સંદર્ભોનો તુલનાત્મક વિચાર કરીએ તો જૈન સાહિત્યની હરિયાળીના મૂળમાં રાજસ્થાની “હિયાલી” શબ્દ રહેલો છે. કવિ ગોરખનાથની એક પંક્તિમાં “પિયાલી'નો ઉલ્લેખ મળે છે.
“याहि हियाली जे कोइ बूझै
તા તો જોવી તુમુવન લુક.'' (૨૧) રાજસ્થાનમાં જમાઈની પરીક્ષા કરવા માટે શ્વસુર પક્ષ તરફથી પ્રચલિત પ્રહેલિકાઓ અને અટપટી માહિતી પૂછવામાં આવતી હતી. તેને માટે “હિયાલિયા” શબ્દપ્રયોગ થતો હતો. આ સંદર્ભ પણ “હરિયાળી શબ્દને સમર્થન આપે છે.
રાજસ્થાની ભાષાના “હિયાલી” શબ્દના મૂળમાં હિય-હૃદયનો સંબંધ જણાય છે. હૃદય શબ્દ પરથી હિય બનીને હિમાલી શબ્દ રચના થઈ એમ લાગે છે. આ રચના ચોટદાર, વેધક અસર કરે તેવી છે. તેમાં રહેલો ગૂઢાર્થ અને અભિવ્યક્તિમાં વિરોધાભાસ હોવાથી તેની વેધક અસર થાય છે પણ ગૂઢાર્થ સમજાય એટલે વેધક્તાની માત્રા વધુ પ્રબળ બને છે. પિયાલી' શબ્દ પરથી જૈન સાહિત્યમાં હરિયાળીનો પ્રયોગ થયો હોય એમ માનવાને માટે આ સંદર્ભ સમર્થન આપે છે.
હિયાલીના ઉદાહરણ તરીકે નીચેની પંક્તિઓ નોંધવામાં આવી છે.
કંડોરોટો ઘી ઘણોરે બૈરે માંય ઉડદી દાલ મહોરા રાજ. પુરીસણ આલો પદમણીરે, તો જોગણ આલી ગંવાર મહોરા. મહોરી હીયાલીકો અરથ કરો. જે થાને અરથ ન ઉલૈ રે વારે બડૌસૈ વીરેને તેડાવો મહોરી હીયાલી કો અરથ કરો.
(ઉત્તર - મતીરા. તડબુચ, ખરબુજા)
