________________
૨૫૭
વિચિત્ર અલંકાર ઝંઝાવાત કુંકાય તોયે, મગદાણા નવિ ચાલે, ડુંગર ઊડી ગગને ચાલે, લોકો ટગમગ ભાલે.
વિરોધાભાસ જે સ્વામી તે તાત તેહનો, કહ્યો જગત હિતકારી રે, વહુ વીઆઈ સાસુ જાઈ, લહુકે દેવર નીપાઈ, સસરો સૂતો વહુ હીંડોળે, હાલો હાલો શોભાવી બોલે. કુતરીએ કેસરી હણ્યો રે, તરસ્યા પાણી નવિ પીયે રે, પગ વિહુણો મારગ ચલે રે, નારી નપુંસક ભોગવે રે. આંબા ડાળે નાળિયેર વળગ્યો, કદલીએ કેરીની લંબ, નાગરવેલ દ્રાખ બીજોરાં, અને શોભા બની અતિ ખૂબ, ગગન દોહ્યાં ઘટના રે તેનાં, દૂધ પીયાં છે છટમાં. એક નારી દોય પુરુષ મળીને, નારી એક નિપાઈ, અલખ હાથ પગ નવિ દીસે તેહના, મા વિના બેટી જાઈ.
રસનિરૂપણ કાવ્યનાં લક્ષણોમાં રસનો સમાવેશ કરવામાં આવે છે. ભાગ્યેજ એવું કોઈ કાવ્ય હશે કે જેમાં રસનું સ્થાન ન હોય. રસના પ્રભાવથી કાવ્ય આસ્વાદ્ય બને છે. તેના દ્વારા મનુષ્યના અંતઃસ્તલ પર સ્પર્શની અનુભૂતિ થાય છે. રસાસ્વાદનો આનંદ સાહિત્યની પરિભાષામાં “કાવ્યાનંદ બ્રહ્માનંદ' સમાન છે. સાંપ્રદાયિક કાવ્યોમાં આવો બ્રહ્માનંદ સાધુ-સંતોએ સ્વયં અનુભવ્યો છે. અને તેમાંથી ફુરણા થતાં વિવિધ પ્રકારનાં કાવ્યો સર્જાયાં છે. ધાર્મિક સાહિત્યની રચનાઓમાં પ્રાયઃ શમ, નિર્વેદ, વિરાગનું નિરૂપણ હોય છે. હતાશા દૂર કરીને પરમ તત્ત્વને પામવા માટેના પુરૂષાર્થ
