________________
૨૨૬
આનંદધન કર્યું સુનભાઈ સાધુ, આવાગમન નિવારો સુંદર વ. વણજારો. ૫૮૫ સાંકેતિક શબ્દોની માહિતી
-
-
-
પાંચ પણિહારી – પાંચ ઈન્દ્રિયો-સ્પર્શ, રસ, ઘ્રાણ, ચક્ષુ, શ્રોત્રેન્દ્રિય.
સાત સમુદ્ર – સાત ધાતુ શરીરમાં રહેલી છે તે રસ, રૂધિર, માંસ, મેદ, મજજા, અસ્થિ, વીર્ય.
નવસે નાવડીયો - નવસો નાડીઓ (નસ)
પાંચ રતનીયા - દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર, તપ, વીર્ય.
પ્રકરણ - ૩/૫. સમસ્યાપ્રધાન હરિયાળી
હરિયાળીના મૂળમાં તેનો સાચો અર્થ શોધવાનો બુદ્ધિગમ્ય પુરુષાર્થ રહેલો છે. તેમાં કેટલીક હરિયાળીઓ સમસ્યાપ્રધાન છે. તેમાં કોઈ એક વસ્તુ કે સાધનનો આદિ, મધ્ય અને અંત્ય અક્ષર અથવા તો તેના બાહ્ય લક્ષણ કે ગુણનો ઉલ્લેખ ક૨વામાં આવે છે તે ઉપરથી વસ્તુ કે સાધનનું નામ શોધવાનું હોય છે. આ વિભાગમાં સુધનહર્ષ અને મુનિરાજ શ્રી જ્ઞાનવિજયજીની સમસ્યા પ્રધાન હરિયાળીનો સમાવેશ કર્યો છે. તેનાથી જ્ઞાન સાથે ગમ્મતનો વિશિષ્ટ પ્રકારનો આનંદ થાય છે. સમસ્યાનો અર્થ જાણવાની ઉત્કંઠાને કારણે વાંચકો વિચાર કરતા થાય છે અને અંતે તેનો ઉકેલ જાણવાથી પરમ પરિતોષ થાય છે.‘કાવ્યશાસ્ત્ર વિનોદેન કાલો ગચ્છતિ ધીમતામ્' ની ઉકિત તેનાથી ચરિતાર્થ થાય છે. આ પ્રકારની કૃતિઓમાં કવિની અજબગજબની કલ્પના શક્તિનો પણ પરિચય થાય છે. હૈયે છે પણ હોઠે આવતું નથી એમ પણ અનુભવ થવાનો સંભવ છે.
