________________
૨૦૩
भू
વિ. – દુનિયામાં કોઇ માતાની તોલે આવે તેમ નથી. આમ માતાની જોડ નથી. આ માતા માટેનો શબ્દ ‘મા’ છે. એમાં મ્ વ્યંજન છે. એના પેટમાં એક વ્યંજન મહાલે છે. આ વ્યંજન તે ન છે. આ હકીકત મ્ નો પુત્ર ત્ એના પિતા મ્ ને મળતો આવે છે એ દ્વારા સમર્થિત કરાઇ છે. ૧ ન્ નામનો પુત્ર તેમ જ મ્ નામના પિતા એ બે વ્યંજનોમાં એકેક સ્વર ભળે છે. તેમાં મ્ નો સ્વરનો જે ‘ગુણ’ થાય તે શ્ નો સ્વર છે. આ ઉપરથી વિકલ્પો વિચારતાં મ્ નો સ્વર ‘ઇ’ અને નૂ નો સ્વર ‘એ’ છે એમ જાણી શકાય છે. ૨
‘ન્’ નો સ્વર તે ‘એ’ તે ‘ઇ’ નો ગુણ હોવાથી લોકો એ ન્ ને પ્રથમ સ્થાન આપે છે. આમ ‘નેમિ’ શબ્દ બને છે. આ શબ્દમાં પુત્રને સ્થાને તેમ જ પિતાને સ્થાને પણ અનુનાસિક છે. એ વાત કહી ઉપરના અનુમાનનું સમર્થન કરાયું છે. ૩
‘નેમિ’માં ન એ, મૈં અને ઇ એમ ચાર વર્ણો દ્વારા જે ‘નેમિ’ એવું નામ બન્યું તે તીર્થંકરનું - બાવીસમા તીર્થંકરનું નામ હોઇ એ લોકપ્રિય
છે.
સારંગધર એટલે કૃષ્ણ. એમની પત્ની સત્યભામાની રાજીમતી બેન થાય આમ આ રાજીમતી સારંગધરની સાળી થઇ. એ સતીનો નેમિનાથ સાથે નવ નવ ભવનો સંબંધ હોવાથી અંતિમ ભવમાં એમની સાથે એનું વેવિશાળ થયું હોવાથી એ ‘નેમિ’ નામ હોંસથી યાદ કરે એ સ્વાભાવિક છે. ૪
આ હરિયાળી મુનિઓના સ્વામીની છે. આ દ્વારા પણ હરિયાળીના ઉકેલમાં મદદ થાય છે. અંતમાં મેં મારા પિતાનું નામ રસિકદાસ છે એમ સૂચવી મારો પરિચય આપ્યો છે તેમ જ આ હરિયાળી વિક્રમ સંવત્ ૨૦૦૭માં રચી છે એનો મેં નિર્દેશ કર્યો છે. પ
દિગંબર જૈન (વ. ૪૫, અં. ૪)
