________________
૧૫૧
અવધૂ! ક્યા સોવે તન મઠમેં, જાગ વિલોકન ઘટમેં, તન મઠક પરતીત ન કીજે, ઢહિ પરે એક પલમેં, હલચલ મેટ ખબર લે ઘટકી, ચિત્તે રમતા જલ મેં.... (૧) મઠમેં પંચભૂતકા વાસા, સાસાધૂત ખવીસા, છિનછિન તોડી છલનÉ ચાહે, સમજે ન બૌરા સીસા. ... (૨) શિરપર પંચ વસે પરમેશ્વર, ઘટમેં સૂરછમ બારી, આપ અભ્યાસ લખે કોઈ વિરલા, નિરખે ધ્રુકી તારી. ... (૩) આશા મારી આસન ધરી ઘટમેં, અજપાજાપ જપાવે, આનંદઘન ચેતનમય મૂરતિ, નાથ નિરંજન પાવે. ... (૪)
અર્થ ઃ (૧) હે જીવ! તું શરીરરૂપી મઠમાં કેમ હજુ મમતારૂપ નિદ્રાથી સૂઈ રહ્યો છે? જરા ઊઠતો ખરો! જાગૃત થઈ તારા હૃદયમાં તું અવલોકન કર અને શુદ્ધ સ્વરૂપનું દર્શન કર. તારો શરીરરૂપી મઠ ક્ષણિકનાશવંત છે માટે વિશ્વાસ કરવા લાયક નથી. માટે ચિત્તમાં ઊઠતી આસક્તિની ચંચળતાને દૂર કરી તારા હૃદયમંદિરમાં કોણ બિરાજમાન છે તેને ગુરૂગમે ઓળખી પોતાના શુદ્ધ સ્વરૂપનું ધ્યાન ધર. સમતારૂપ જલમાં આત્મા રમે છે તે લક્ષણથી-
ચિનથી સ્વરૂપનું તું ચિંતન કર. (૨) તારું શરીર પૃથ્વી, પાણી, તેજ, વાયુ અને આકાશનું બનેલું છે. અને સાથે સાથે શ્વાસોચ્છવાસરૂપ ધૂર્ત ખવાસ પણ રહે છે. આ પંચભૂત અને છઠ્ઠો ખવીસ ક્ષણે ક્ષણે જીવને છેતર્યા કરે છે. આ દિશામાં ઊંધાતું હશે? છતાં મૂર્ખ જીવ સમજી શકતો નથી અને શરીર ઉપર મોહ અને મમતા હોવાથી જાગૃત થતો નથી.
(૩) મસ્તકના મધ્યભાગના સ્થાન પર બ્રહ્મરંધ્ર છે. ત્યાં આત્માના અસંખ્યાત પ્રદેશો વ્યાપી રહેલા હોવાથી ધ્યાનનું તે મુખ્ય સ્થાન છે. જો
