________________
૧૩૨
મનન કરવું, અને તે પછી જ ધર્મક્રિયાઓ સફળ થાય. ભાવ-શૂન્ય ક્રિયાનું ખાસ ફળ થતું નથી.
જૈન દર્શનમાં કેટલા બધા સૂત્રોમાં સમકિતરત્ન વિષે જ્ઞાન આપવામાં આવ્યું છે. (૧) લોગસ્સ સૂત્ર-આરૂગ્ગ બોહિલાભં (૨) ઉવસગ્ગહરં-તા દેવ ! દિજ્જબોહિં (૩) જય વીયરાય-સમાહિ મરણં ચ બોહિલાભો અ. (૪) અરિહંત ચેઇયાણું - બોહિલાભ વત્તિઆએ (૫) વંદિતુ-સૂત્ર - દિન્તુ સમાહિં ચ બોહિં ચ, વગેરે.
(૬) સંસારી જીવને મોક્ષરૂપી નિસરણી ચઢવા આત્મવિકાસરૂપ ચૌદ ગુણસ્થાનકરૂપ સોપાન (પગથિયાં) છે, તેમાં એક સાતમા ગુણસ્થાનક ‘ઉપશમ શ્રેણી’ને દેવ-વિમાન સાથે સરખાવ્યું છે. આ શ્રેણીમાં ચઢતો આત્મા ચોક્કસ છેક નીચા સ્થાનકે પડી જાય છે. પરંતુ “ક્ષપકશ્રેણી’’ નામના તે જ સાતમા ગુણ સ્થાનકે ગયેલા જીવો આગળ પ્રગતિ કરે છે, નીચે પડતા નથી. તેઓ બહુ સુખ પામે છે કેમકે તેઓ અમરધામે પહોંચે છે. કૈવલ્ય જ્યોતિ ઉર્ફે મોક્ષ પામી અનંત અવ્યાબાધ પરમસુખ પામે છે.
(૭) મુનિવરો રાતદિવસ પાંચ પ્રકારના સ્વાધ્યાયમાં સદા તલ્લીન રહે છે. (સ્વાધ્યાય બાર પ્રકારના તપમાં સર્વોત્તમ તપ છે.) ‘‘સ્વાધ્યાય તપના પાંચ પ્રકાર છે. (૧) પરિવર્તના (રીવીઝન-Revision-વાંચેલું ફરી ફરી વાંચવું) (૨) વાચના (વંચાવવું) (૩) પૃચ્છના (પ્રશ્નો પૂછવા), (૪) અનુપ્રેક્ષણા (વિચારણા-ચિન્તન-મનન કરવું) તથા (૫) સ્તુતિ-મંગળપૂર્વક ધર્મ કથા) અને તેથી જ્ઞાનરૂપી અમૃતનું સતત ભોજન કરતા રહે છે, તેઓ હંમેશા આત્મજ્ઞાનની ‘ઉજેહી' એટલે પ્રકાશમાં જ રહે છે. આ જ્ઞાનીમુનિઓ સર્વ સંયોગોમાં સમતા-સુંદરી સાથે ગેલ-ખેલ કરે છે. આવા પ્રશમરસ નિમગ્ન મુનિઓ સમતારસની સોબતમાં રંગાયેલા હોય તેઓ સમતારૂપી સ્ત્રી સિવાય બીજો વિચાર શું કામ કરે?
