________________
૧૧૭
મુનિરૂપી હાથી ચાલ્યો જાય, પરંતુ નિદ્રારૂપી કીડીની ફૂંકે-પ્રમાદવશ સંસારમાં પડી જાય છે.
ચારિત્રરૂપી હાથી ઉપર અભવ્યજીવરૂપ વાંદરાભાઇ બેઠા ‘અભવ્યજીવ’ ચારિત્ર લે, જપ-તપ-ક્રિયા-આરાધના કરે. નવ પ્રૈવેયક સ્વર્ગ સુધી જાય પરંતુ મોક્ષમાં જઇ શકે નહી. અભવ્ય જીવને કોયડા-મંત્ર સાથે સરખાવ્યો છે. તેને ગરમ પાણીમાં ગમે તેટલો ઉકાળો પણ તે ચઢે નહીં, પોચો થાય નહીં, પથ્થર જેવો જ રહે. ‘‘ભણ્યો પણ ગણ્યો નહિ’ એ કહેવત જેવું ન બને માટે ભવ્યજનોને ચેતવ્યા છે. અભવ્ય જીવને સમ્યગ્દર્શન ન હોવાથી તે નવ ‘પૂર્વ’ જેટલું જ્ઞાન ધરાવતો હોય છતાં અજ્ઞાની કહેવાય છે. તેનું જ્ઞાન ‘કુશાન’ કહેવાય છે. માટે હે ચેતન! આત્માને જાણ-ઓળખ, ને આત્માને સંસારસાગરમાંથી તાર. હે જીવ બરાબર સમજ. હાથી જેવા ચૌદ પૂર્વધરજ્ઞાની પ્રમાદ યોગ પતન પામે ને નિગોદમાં પણ જાય, હાથી નિગોદરૂપી કીડીના દરમાં ગયા તેમ કહેવાય.
ન
(૬) અર્થઃ પા. ૭૮ ગા-૨
અજ્ઞાની અંધ છેઃ જ્ઞાન પ્રકાશ છેઃ અજ્ઞાન અંધકાર છે. અજ્ઞાનથી અંધ થયેલો જીવાત્મા ધ્યાનરૂપ દર્પણમાં પોતાનું મુખ જુએ છે, એટલે અજ્ઞાન સહિત લોકો સમાધિ ચઢાવે છે પણ તેમને જ્ઞાન વિના શુદ્ધ સમાધિ પ્રાપ્ત થતી નથી, અને, આત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપ દેખાતું નથી. જિનશાસન પામ્યો પણ સિદ્ધિ શું મેળવી ?
માંકડું: ચંચળ ચપળ મન, અતિ વિષયથી અંધ એવો મનુષ્ય ચપળ ચિત્તે નવ તત્વ, છ દ્રવ્ય રૂપ નાણું પારખવા બેઠો છે એ પણ એક કૌતુક છે.
હે ચેતન ! આ વિચાર કર.
(૭) અર્થ : જ્ઞાન ઉપશમ - જળ રહિત સંસારમાં મૃગજળ સમાન
