________________
(૩
મન એને મનુષ્યાણાં કારણું બન્ધ મેક્ષયોઃ અધિક અને સ્પષ્ટ હોય છે. વળી તેમાં પૂર્વાપરનું અનુસંધાન પણ મનથી જ થાય છે.
જીવને થતા કર્મબંધમાં મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, કષાય અને મેગ, એ ચાર હેતુઓ મુખ્યત્વે બતાવ્યા છે. તેને પ્રમાદ સહિત ગણતાં પાંચ હેતુઓ પણ થાય છે. પ્રમાદ એટલે આત્માનું વિસ્મરણ, અર્થાત્ આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિએ કર્તવ્યની સ્મૃતિમાં અસાવધાનતા. આ અસાવધાનતા એ પણ એક જાતને અસંયમ છે. માટે તેને કષાયમાં જ અંતર્ગત ગણું બંધહેતુઓ ચાર પણ કહી શકાય.
સમ્યગદર્શનગુણનું આવરણ કરી જીવમાં મિથ્યાત્વદશા (આત્માદિ ત પ્રત્યે અશ્રદ્ધા યા વિપરિતશ્રદ્ધા) વર્તાવનાર તે મિથ્યાત્વમેહનીય કર્મ જ છે. પરંતુ તેમાં સહાયક તે અનંતાનુબંધિ કષાયે જ છે. તે સમગ્રદર્શનને ઉચિત આચરણ, જીવને આચરવા દેતા તે નથી, પરંતુ તે અંગેનો સવિવેક પણ પામવા દેતા નથી, માટે અનંતાનુબંધિ કષાયે તે ચારિત્રાવરણીય હોવા છતાં સમ્યફવના ઘાતક પણ કહેવાય છે.
ઉપશમ, ક્ષયોપશમ કે ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વની પ્રાપ્તિ તે ફક્ત દર્શનમેહનીય કર્મની ત્રણ પ્રકૃતિઓના ઉપશમક્ષેપશમ કે ક્ષયથી જ હોતી નથી. પરંતુ દર્શનમોહનીય કર્મની ત્રણ પ્રકૃતિઓ અને અનંતાનુબંધિ ક્રોધ-માનમાયા અને લેભ એ સાતે પ્રકૃતિએના ઉપશમ-ક્ષપશમ
