________________
અનુષ્ઠાન પંચક
૨૬૧
ચારિત્રથી મોક્ષ પણ કહ્યો, અને દેવલેક પણ કહ્યો. પરંતુ જૈનશાસનમાં સાધ્યતે માત્ર મેક્ષ જ છે. દેવક એ સાધ્ય નથી, પણ પ્રાપ્યની કટિમાં છે. પ્રાપ્ય એટલે મળી જતી ચીજ. જેથી દેવલોક મળવા છતાંય એ સાધ્યની ધાર ણામાં લેવાનો નથી.
ખેડુત અનાજ વાવે ત્યારે વચમાં ઘાસ થાય, અને પછી દાણો થાય. અહિં અનાજ વાવ્યા પછી વચમાં ઘાસ તે થવાનું જ છે. પણ ધારણામાં તે ન લેવાય. ધારણામાં તે દાણે જ લેવાય. તેવી રીતે જિનેશ્વરના શાસનમાં ઊંચે દેવલેક મળવાનો ખરે, પરંતુ ધારણું તે મોક્ષની જ અર્થાત્ સંસારથી છૂટકારાની જ રાખવાની છે.
૩) અશુદ્ધિની ઉપેક્ષા, અને તીર્થોછેદ થઈ જવાના હાને શુદ્ધિના આગ્રહને ત્યાગ કરી ગમે તેવું પણ ઘણું લેક કરે તેવું કરવું, એ રીતના લેકનાગોટાળાવાળા આચાર શ્રદ્ધા સ્વરૂપ લેક સંજ્ઞાથી થતાં, અગર તે લેકવચન-સૂત્રવચન કે ગુરૂવચનથી નિરપેક્ષ બનીને શૂન્યચિત્ત માત્ર દેખાદેખીએ જ, પરમાર્થથી અજ્ઞાનસ્વરૂપ, અને એઘ સંજ્ઞાથી થતાં, આવશ્યકાદિ અનુષ્ઠાનેને “અનુષ્ઠાન” નામે ધર્માનુષ્ઠાન કહેવાય છે.
આવા અનુષ્ઠાનમાં વિધિ-વિવેકના અજ્ઞાનના કારણે માત્ર લેકની દેખાદેખીએ સમુચ્છિમની જેમ, અને મન વિના, ઉઠે બેસે કે કાયકષ્ટ કરવા માત્રથી કંઈપણ આત્મહિત સાધી શકાતું નથી.
