________________
૧૪ જ્ઞાન–ક્રિયાભ્યાં મેક્ષ:
યોગ અને ઉપયોગની શુદ્ધાશુદ્ધતા આધ્યાત્મિક અને ભૌતિક વિચારધારાને અનુલક્ષીને છે. સાંસારિક હેતુઓની સિદ્ધિ માટે વર્તતે યોગ અને ઉપગ, ભૌતિક સ્વરૂપ હેઈ અશુદ્ધ છે. જ્યારે આત્માને અનુલક્ષી વર્તતે ગ તથા ઉપગ, અધ્યાત્મ સ્વરૂપ હેઈ શુદ્ધ છે. શુદ્ધગ અને ઉપયોગમાં અધ્યાત્મભાવ વ્યાપેલે હોવાથી, એ મેક્ષ સાધક બની શકે છે.
આત્માને ભયવિહેણ બનાવી રાખવા ઈચ્છનારે અધ્યાત્મ સાધનામાં તત્પર બની રહેવું જોઈએ. અધ્યાત્મ માર્ગની સાધનામાં પ્રવેશી ચૂકનારને કઈ પણ આધિ, વ્યાધિ કે ઉપાધિના તાપ પડી શકતા નથી. અધ્યાત્મ તત્વજ્ઞાનની પરિણતિથી વાસિત બની રહેલા હદયવંત પુણ્યાત્માઓ, વિષય-કષાયની વાસનાઓના કારમા સંતાપથી બચી જઈ અલ્પ સમયમાં જ ભવચકથી મુક્ત બની જાય છે. આ અધ્યાત્મભાવ એજ શુદ્ધ ઉપગ છે. એવા આત્માની શુદ્ધ ક્રિયા જ, શુદ્ધ ઉપયોગમાં સ્થિર બનાવી, ઈષ્ટસિદ્ધિને પ્રાપ્ત કરાવી આપનાર હોઈ તેવી ક્રિયાને અધ્યાત્મક્રિયા કહેવાય છે.
રાગ-દ્વેષ અને મેહરૂપ કાષાયિક પરિણામની નિવૃત્તિ
