________________
જન્મ અને મરણનાં ચક્ર
પહેલા ભવ
૧૦૫
૧૦
૫
www
www+0
સાધુ
ગુનેગાર
સાપ
બીજો ભવ
૪૫
ચિત્ર ૪.૪ : પહેલા જીવનચક્રમાં ગુનેગારથી સાપ સુધીનું અને ત્યાંથી આધ્યાત્મિક ગુરુ સુધીનું એમ બે લાગલગાટ ભવો ધરાવતી જીવન-ધરી કાર્મિક ઘનત્વના આધારે.
‘‘આધ્યાત્મિક ગુરુ” જેવું કાર્મિક ઘનત્વ ધરાવતો પુનર્જન્મ લઈ શકે. જીવનચક્ર આ રીતે ચાલ્યા કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, સાપ બન્યા પછી કાર્મિક દ્રવ્ય ઘટાડીને તે પછીના જીવનચક્રમાં ઊંચે ચડીને મનુષ્ય બની શકે (જુઓ ચિત્ર ૪.૪). (ભારે કાર્મિક દ્રવ્ય ખેરવવાનું સાપ માટે શક્ય છે. જુઓ મહાવીર સ્વામીના જીવનમાં સાપ વિશેની પ્રખ્યાત દંતકથા પરિશિષ્ટ-૧).
