________________
૨૬
જૈન ધર્મની વૈજ્ઞાનિક આધારશિલા આત્માની શુદ્ધતાને બે મુખ્ય ઘટકોથી વિચારી શકાય: ૧. વીર્ય / સુખ ઘટક સાથે સંકળાયેલી ઇન્દ્રિયોની સંખ્યાને અને ૨. પ્રકરણ ૨ માં નિરૂપેલા જ્ઞાન / દર્શન ઘટક સાથે સંકળાયેલી બુદ્ધિની કક્ષા સાથે. આ બાબતોને લક્ષમાં રાખીને આપણે જીવન-ધરીને હવે બીજા વિભાગોમાં વિભાજિત કરીશું. આ વિભાગો જૈનવિજ્ઞાનમાં ગુણાત્મક રીતે તો હંમેશાં હતા જ, આપણે હવે તેમને માત્રામાં વ્યક્ત કરી શકીશું. ૩.૩ ઇન્દ્રિયોની સંખ્યા/બુદ્ધિને આધારે જીવન-ધરીનું વિભાજન
સૂક્ષ્મ જીવો જીવનના નિમ્નતમ સ્વરૂપ છે, તેમને એક જ, સ્પર્શની ઈન્દ્રિય હોય છે. આ બધા અતિ સૂક્ષ્મ હોય છે અને મોટા દેહ
આધ્યાત્મિક રીતે ઉચ્ચતર (જુઓ ચિત્ર ૩.૨)
મનુષ્યો
{ ૧૦૨
સામાન્ય માણસ ગુનેગારો
પ્રાણીઓ
પંચેન્દ્રિય ચઉરિન્દ્રિય તેઈન્દ્રિય બેઇન્દ્રિય
મૂળ
૧૦-૨
૧૦૩ -
એકેન્દ્રિય
વનસ્પતિ ખનીજ પાણી/હવા/અગ્નિ સૂક્ષ્માતિસૂક્ષ્મજીવો સૂક્ષ્મજીવો અજીવો
૫x૧૦૪f ૧૦૪ *
ચિત્ર ૩.૧ : વિવિધ જીવોના આત્માની શુદ્ધતાની માત્રા દર્શાવતી જીવન-ધરી (આ
ચિત્ર રૈખિક માપના આધારે બનાવવામાં આવ્યું નથી.)
