________________
જીવનની શ્રેણીબદ્ધતા
(વિધાન ૨) વિધાન ૨ઃ “સજીવો કાર્મિક દ્રવ્યના જુદા જુદા ઘનત્વ અને પ્રકારને કારણે જુદા પડે છે.” ૩.૧ વિધાન
કાર્મિક દ્રવ્ય સજીવ જાતિઓને વિભાજિત કેવી રીતે એકબીજાથી જુદા પાડે છે ? જો આપણે વિધાન ૨ સ્વીકારીએ, તો કાર્મિક દ્રવ્યના ઘનત્વનો તફાવત – સજીવ જાતિઓની વિભિન્નતા – માટેના મહત્ત્વનાં કારણોમાંનું એક છે. આત્માના મૂળભૂત ગુણો જેટલા શુદ્ધ હોય એટલું એના જીવનનું સ્વરૂપ ઊંચું હોય. આપણે કાર્મિક દ્રવ્યના પ્રકારો(ભારે, હલકા)નું સંપૂર્ણ નિરૂપણ હવે પછીના પ્રકરણમાં કરીશું. ૩.૨ જીવન-એકમો અને જીવન-ધરી
આત્માની શુદ્ધતાની માત્રા સાપેક્ષ રીતે નક્કી થઈ શકે. સરળતા માટે સામાન્ય માનવમાં જેનાથી ૧૦૦ જીવન-એકમો તરફ દોરી જાય તેને આપણે આત્મ-શુદ્ધતાનો એક એકમ કહીશું. આપણી સરળ સમજ માટે આ ૧૦૦ ના આંકને બુદ્ધિ-આંક સાથે સરખાવી શકીએ. આમ, એક છેડા પર શુદ્ધ આત્માને અનંત જીવન-એકમો હોય જ્યારે નિર્જીવ પદાર્થને શૂન્ય જીવન-એકમ હોય. આ રીતે સજીવના આત્માની શુદ્ધતા આપણે શૂન્યથી અનંત સુધીની રેખા પર દર્શાવી શકીએ; આ રેખાને આપણે જીવન-ધરી (જીવન-અક્ષ) કહીશું. એ નોંધવું જોઈએ કે આત્મ-શુદ્ધતા શૂન્યથી અનંત સુધી બદલાતી રહે છે; તેના સમચલનમાં કાર્મિક ઘનત્વ શૂન્યથી અનંત સુધી બદલાશે પણ તે વ્યસ્ત પ્રમાણમાં હશે.
