________________
જ હતી. જેમતેમ કરીને વગર નિદ્રાએ રાત પસાર કરી. સવારના ચાર વાગે હરિદ્વારની ગાડી મળી.
જયંતીભાઈએ ધાર્યું હતું કે હરિદ્વાર પહોંચીને સીધું કાંગડી ગુરુકુળમાં ચાલ્યા જવું, પણ વિધિના લેખ જુદા હતા. જહાજ કિનારે આવીને પાછું દરિયામાં ધકેલાઈ જવાનું હતું. છેવટ સુધી કાંગડી ગુરુકુળ કલ્પનામાં જ રહી ગયું. હરિદ્વારમાં શું બન્યું તે જાણી ફક્ત આશ્ચર્ય જ પામવાનું છે અને કહેવું પડશે કે ‘વાહ, કેવી વિધિ અને કેવી ભાગ્યની લીલા !'
જયંતીભાઈ સવારે દશ વાગ્યે હરિદ્વાર પહોંચ્યા. તેમણે સાંભળ્યું હતું કે હરિદ્વારમાં ઘણી મોટી ધર્મશાળાઓ છે. ત્યાં સામાન મૂકી, પછી કાંગડી ગુરુકુળની તપાસ ક૨વાનું તેમણે નક્કી કર્યું.
હરિદ્વારની મુખ્ય બજારમાં એકલો-અટૂલો આ તરુણ પોતાનો થેલો લઈ ચાલ્યો જાય છે. તે ચોપાસ જોતો જાય છે, પરંતુ તેની સામે કોઈ જોતું નથી. ક્યાં જવું અને શું કરવું તેના વિચારો મનને ઘેરી વળ્યા હતા. થાક, ભૂખ અને એકલતાની અસર એના ચહેરા પર સ્પષ્ટ દેખાતી હતી. અત્યારે તેનો હાથ પકડનાર કોઈ હતું નહીં.
તરુણ એક પછી એક હરિદ્વારની મોટી મોટી ધર્મશાળાઓ જોતો જોતો ચાલ્યો જાય છે. આવી મોટી ધર્મશાળામાં પગ મૂકવાની હિંમત ચાલતી નથી. કોઈને કશું પૂછવાની પણ હિંમત ચાલતી નથી. એટલું સારું હતું કે જયંતીભાઈને હિંદી ભાષાનો મહાવરો હતો. ભૂખ લાગી હતી. દુકાનોમાં ખાવાની સામગ્રી-સાધન સજાવેલાં હતાં, પરંતુ તરુણને કશું અનુકૂળ ન હતું. છેવટે ગંગાકિનારે એક તૂટી-ફૂટી, નાનકડી ધર્મશાળા અથવા તો કહો કે સાધુનો આશ્રમ જોવા મળ્યો. અતિ સાહસ કરી તરુણ આ ધર્મશાળામાં પગ મૂકે છે અને ત્યાં એક તૂટેલા ખાટલા પર પોતાનો સામાન મુકે છે.
પડસાળમાં એક અડીખમ તગડો પંજાબી સાધુ સગડી તાપી રહ્યો હતો. સાધુ ઘણો ઉંમરલાયક હતો, છતાં શરીર ભરાવદાર અને મજબૂત હતું. તરુણ જયંતીભાઈએ સાધુની પાસે જઈને કહ્યું, “બાબાજી, હમ યહાં ઠહરેંગે.”
બાબાજીએ નજ૨ ઊંચી કરી. જયંતીભાઈને જોતા એ તાડુકી ઊઠ્યો અને બોલ્યો, “તુમ યહાં ક્યોં આયા હૈ ? યહાં જગા નહીં હૈ. ઠહ૨ના હો તો કિસી દૂસરી જગહ ઠહરો. યહાં તુમ મર જાયેગા. આજ રાત તુમ મર જાયેગા. તુમ્હારે મરને સે હમેં કોઈ ગમ નહીં હૈ, હમ તુમ્હારા શબ ગંગાજીમેં ડૂબા દેંગે.” આટલું કહીને સાધુ ઠાવકું હસ્યો. કેમ જાણે તેણે મર્મ ઘા કર્યો હોય તેમ તેણે હાસ્ય વિખેર્યું! જયંતીભાઈને તેનું હાસ્ય ખૂબ અણગમતું અને વિચિત્ર લાગ્યું.
ઘણી હિંમત કરી જયંતીભાઈએ જવાબ આપ્યો, “બાબા, આપકે કહને સે કોઈ મર નહીં જાતા. મોત આને પર મરતે હૈં. મર જાયેંગે તો મર જાયેંગે, લેકિન હમ યહીં પર ઠહરેંગે.” જયંતીભાઈ ધર્મશાળામાં થોડું રોકાઈને બજાર તરફ ગયા. હરિદ્વારની બજારમાં ખાવા માટે ફરીથી ગોળની રેવડી જ મળી !
આઠ દિવસની આંધી D 45