________________
૩૪
ગુરુ-શિષ્યનું મિલન
અહીંથી છસો કિ.મી.નો વિહાર હતો. બાંગલાદેશ અને પશ્ચિમ બંગાળની બોર્ડર પર ચાલવાનું હતું. બબ્બે ચાર-ચાર કિલોમીટરના અંતરે પૂર્વ બંગાળનાં ક્ષેત્રો જોઈ શકાતાં હતાં. કિસનપુર, કૃષ્ણનગર, પલાશીનાં યુદ્ધક્ષેત્રો તથા મુર્શીદાબાદનાં ભાંગી પડેલાં રાજકીય મકાનો વગેરે ઐતિહાસિક સ્થળો તથા આજિમગંજ અને જિયાગંજનાં જૈન ક્ષેત્રોના ઐતિહાસિક મંદિરો આ રસ્તે આવતાં હતાં.
ચૈિતન્ય ગૌરાંગ મહાપ્રભુની જન્મભૂમિ, નદિયા જિલ્લા તથા નવદીપનાં ક્ષેત્રો પણ આ રસ્તામાં હતાં. આ ક્ષેત્રમાં ગુજરાતી ઘરો તો ફક્ત ચરોતરના પટેલ લોકોનાં જ જોવામાં આવે છે. તેઓનું બીડી-પાનનું કામ આ વિસ્તારમાં છે. ધૂલિયાના અને જંગીપુરમાં ગુજરાતી ભાઈઓ વસેલા છે.
સિલિગુડીથી કલકત્તાનો રસ્તો લગભગ બાંગલાદેશની સીમાને સમાંતર ચાલે છે. ઊંચા સ્થળેથી ભાગીરથીને પેલે પાર બાંગ્લાદેશના ખેતર જોઈ શકાય છે. કેટલીક જગ્યાએ નદીની વચ્ચોવચ બાંગલાદેશ અને ભારતની સીમા હોય છે. પરિણામે બંગાળની પૂર્વની સીમાનાં ગામોમાં લાખોની સંખ્યામાં મુસલમાનો વસી ગયા છે. ભારતનો આ અંતિમ છેડો આખો મુસ્લિમપ્રધાન બની ગયો છે. આ બધા મુસ્લિમ ભાઈઓ તેમના દેશ સાથે અવર-જવરનો પૂરો સંબંધ રાખે છે. તેને કોઈ પાસપોર્ટની જરૂર રહેતી નથી. આના પરિણામે કેટલીક રાજકીય ક્ષતિ થવાનો પૂરો ભય રહે છે.
કેટલાંક ગામો તો પૂરેપૂરા મુસલમાન ભાઈઓની વસ્તીવાળાં હતાં. એટલે શ્રી જયંતમુનિને મુસ્લિમ ઘરોમાં ઊતરવાનું પણ બનતું હતું. તેમણે
