________________
૨૯
પીડ પરાઈ જાણે રે!
શ્રી જયંતમુનિએ ૧૬ નવેમ્બર, ૧૯૫૧ના રોજ બનારસથી કલકત્તા માટે વિહાર કર્યો હતો. ૧૯૫૨નું કલકત્તામાં ચાતુર્માસ દરેક રીતે ભવ્યાતિભવ્ય હતું. શ્રી ગિરીશમુનિની દીક્ષા પણ કલકત્તામાં આ ચાતુર્માસને અંતે થઈ હતી. ત્યાર પછીનાં દસ વર્ષમાં શ્રી જયંતમુનિનું એક ચાતુર્માસ ૧૯૫૭માં કલકત્તામાં અને એક ૧૯૬૦માં ખડગપુરમાં થયું હતું. બાકીનાં આઠ ચાતુર્માસ ઝારખંડના ઝરિયા, જમશેદપુર, રાંચી, બેરમો અને ભોજૂડીમાં થયાં હતાં. આ બધાં જ ક્ષેત્રો આદિવાસી વિસ્તાર છે.
શ્રી જયંતમુનિએ છેલ્લાં દસ વર્ષમાં મોટા પાયે આદિવાસી વિસ્તારમાં વિચરણ કર્યું હતું. રાંચી, જમશેદપુર અને ધનબાદ ઝારખંડનાં મોટાં શહેર છે. આ શહેરો પણ આદિવાસી વસ્તી અને જંગલોથી ઘેરાયેલાં છે. ઝારખંડના એક શહેરમાંથી બીજા શહેરમાં જવા માટે શ્રી જયંતમુનિને ગાઢાં જંગલોમાંથી અને સંપૂર્ણ આદિવાસીથી વસેલાં ગામડાંઓમાંથી પસાર થવું પડતું હતું. શ્રી જયંતમુનિને આ દસ વર્ષમાં આદિવાસીઓની જીવનશૈલી, સામાજિક વ્યવસ્થા અને આર્થિક સ્થિતિનો અત્યંત નજીકથી પરિચય થયો. આજે ૨૧મી સદીમાં પણ મોટાભાગના આદિવાસીઓ ગામડાંઓમાં રહે છે, દરેક રીતે પછાત છે અને નિરક્ષર છે. આજથી ૫૦ વર્ષ પહેલાંની તેમની પરિસ્થિતિની તો કલ્પના જ કરવી રહી !
શ્રી જયંતમુનિએ આદિવાસીઓનાં ગામડાં અને જંગલોના વિહાર દરમિયાન જોયું કે આદિવાસીઓની સ્થિતિ કરુણાજનક છે. પહાડી વિસ્તાર હોવાને કારણે તેમનાં ખેતરોમાં ઊપજ ઘણી ઓછી થતી હતી. સિંચાઈની
