________________
ફરકાવી ગયા છે. પ્રાચીન ક્ષેત્રોનું નિરીક્ષણ કરતાં મુનિરાજો ગદ્ગદ થઈ ગયા હતા.
શ્રી જયંતમુનિજીને પગના પંજામાં સોજો આવી જવાથી અહીં લગભગ ૨૭ દિવસ રોકાવાનું થયું. શ્રી ગિરીશચંદ્રજી મુનિ વડીલ મુનિઓની હૃદયપૂર્વક સેવા બજાવી રહ્યા હતા અને સાથે સાથે પ્રવચનમાં પણ જોડાઈને સેવામાં તત્પર રહેતા હતા. અહીં મુનિરાજોએ આયંબિલનું અનુષ્ઠાન કરાવ્યું, જેમાં નેવું નામ લખાયાં હતાં. સમૂહ આયંબિલ થવાથી સંઘના ઉત્સાહમાં વૃદ્ધિ થઈ.
બાદશાહની કરોડની સંપત્તિ જગતશેઠ સંભાળતા. અહીં જગતશેઠની નવ પેઢીનો ઇતિહાસ મળે છે. ઉત્તરોત્તર નવ જગતશેઠ થઈ ગયા. કહેવાય છે કે જગતશેઠના પલંગમાં નીલમ જડેલાં હતાં.
ખરેખર, જૈનોનો આ ઝળહળતો સમય બાદશાહ તથા અંગ્રેજોનો સંધિકાળ હતો. અંગ્રેજો કપટથી બાદશાહનું રાજ તોડી રહ્યા હતા. એ વખતે ક્લાઇવ અંગ્રેજ કંપનીનો પ્રથમ ગવર્નર હતો. તેણે અમીચંદને ઊભો કર્યો અને મોગલ વિરુદ્ધ તેનો ઉપયોગ કર્યો હતો. અમીચંદ જૈને પરિવારનો હતો. ઇતિહાસમાં અમીચંદ દેશદ્રોહી તરીકે કલંકિત થઈ ગયો છે. છેવટે ક્લાઇવના દગાનો શિકાર થવાથી અમીચંદ ગાંડો થઈ ગયો હતો.
આ બધાં મંદિરો જોતાં તે સમયની જૈનોની જાહોજલાલી અને ભક્તિ સારી રીતે જાણી શકાય છે. સમ્મેતશિખર, રાજસ્થાન, ગુજરાત અને પાલીતાણામાં આ જૈન ભાઈઓએ વિશાળ મંદિર બાંધી આખા ભારતમાં પોતાની કીર્તિ ફેલાવી હતી. તે સમયે રંજનસૂરિજી વિદ્વાન આચાર્ય હતા. તેઓએ જૈનોને ખૂબ જ સારી પ્રેરણા આપી હતી. અંગ્રેજ સરકારનું રાજ સ્થપાયા પછી જૈનોએ બાદશાહો સાથે સંપર્ક ઓછા કરી અંગ્રેજ સાહેબો સાથે હાથ મિલાવ્યા હતા. મુનીશ્વરો આ ક્ષેત્રનું ધાર્મિક, સામાજિક અને ઐતિહાસિક ઊંડું અધ્યયન કરી આજિમગંજથી મુર્શિદાબાદ પધાર્યા.
હાલ મુર્શીદાબાદ ભાંગીને ભૂકો થઈ ગયું છે. બાદશાહના વખતના ઐતિહાસિક ભાંગેલતૂટેલ મહેલો જોવા મળે છે. માલદા અને મુર્શીદાબાદનો અનુભવ લઈ, પૂર્વની યાત્રા પૂરી કરી, મુનિરાજો હવે પુન: પશ્ચિમ તરફ વળ્યા. આજિમગંજના નિવાસ દરમિયાન કલકત્તાથી સેંકડો ભાઈ-બહેનો દર્શનાર્થે આવ્યાં હતાં, તેઓએ કલકત્તાની વિનંતી કરી હતી. પરંતુ અત્યારે અવસર ન હતો.
મુનિરાજો મુર્શીદાબાદ પાર કરી સૂંથિયા તરફ વળ્યા. રસ્તામાં મોટું ગામ કાંદી પડતું હતું. કાંદીનો વેપાર ઘણો સારો છે. પરંતુ આશ્ચર્ય એ થતું હતું કે વેપારનું આવડું મોટું મથક હોવા છતાં ત્યાં એક પણ ઘર મારવાડીનું ઘર ન હતું. આખું ગામ બંગાળી પ્રજાનું હતું અને વેપાર પણ તેમના હાથમાં હતો. મુનિરાજો વૈષ્ણવ મંદિરમાં ઊતર્યા. આજે કોઈ પણ શ્રાવકો સાથે ન હતા. સેવામાં ફક્ત હીરાસિંગ હતો. આગળ લખ્યા મુજબ આ વિહારમાં કોઈ પણ જાતની રસોડાની વ્યવસ્થા રાખવામાં આવી ન હતી તેમજ સંઘના ખર્ચે માણસો કે ગાડી રાખવામાં આવ્યાં ન હતા.
સાધુતાનું શિખર અને માનવતાની મહેંક D 318