________________
મુનિઓએ પણ ભેટ બાંધી. સૌ રસ્તા પર નીકળી આવ્યા. ચારે તરફ અંધારું ભેંકાર હતું. વાતાવરણ પણ સૂમસામ હતું. પ્રાત:કાલીન હલચલ પણ દેખાતી ન હતી. સૌ થોડી શંકામાં પડ્યા. સૌએ ઘડિયાળ જોઈ, ત્યારે હાસ્યનું મોજું ફરી વળ્યું.
સૌ બોલ્યા, “અરે ભાઈ, હજુ તો રાતના બાર વાગ્યા છે.”
સૌને જગાડનાર ભાઈ ચૂપ થઈ ગયા. થોડું આગળ ચાલી વૃક્ષ નીચે સહુ પુન: વિશ્રાંતિ લેવા બેસી ગયા. બે કલાક પસાર કરીને પુન: પાછલી રાત્રે વિહાર આરંભ્યો. વિહારમાં આવા રમૂજી પ્રસંગો પણ ક્યારેક બનતા હોય છે. વેદનાનો સ્પર્શ
હવે સિંહભૂમ જિલ્લાનો સુપ્રસિદ્ધ દલમા પહાડ નજર સામે આવી ઊભો હતો. મુનિશ્રીઓ કાંદરાબેડા સ્કૂલમાં પહોંચ્યા. સ્કૂલની વેદનાભરી હાલતનું વર્ણન પૂજ્ય તપસ્વી મહારાજે મંગલવિહાર'માં કર્યું છે. કાંદરાબેડાથી રસ્તો સર્પાકારે દલમા ઉપર ચાલ્યો જાય છે. દલમાં પહાડ ગાઢ જંગલોથી છવાયેલો છે. જોકે અત્યારે જંગલો કપાઈ રહ્યાં છે, એટલે દલમાં પણ વનરાજી વિહોણો થવા લાગ્યો છે. આ જંગલો તથા પર્વતો આસપાસનાં ગામડાંઓની જીવાદોરી છે. કાંદરાબેડાથી જમશેદપુર સુધીનો આખો માર્ગ દલમાની તળેટીથી પસાર થાય છે. રસ્તાની એક બાજુ પર્વતમાળા છે, જ્યારે બીજી બાજુ સ્વર્ણરેખા નદી સાથ આપે છે. નદી અને પર્વત વચ્ચે આવેલા આ રસ્તાની શોભા અત્યંત મનોહર છે. વનરાજી અને વૃક્ષો ભૂમિ પર કંચન વરસાવતા લાગે છે. મહુડાનાં વૃક્ષો અહીંની આદિવાસી જનતાને આજીવિકા પૂરી પાડે છે અને એટલા જ જનઉપકારી પણ છે. મહુડા પડવાનો સમય હોય, ત્યારે બાળબચ્ચાં સહિત પૂરો પરિવાર મહુડા વીણવાના કામમાં જોડાઈ જાય છે. તેમાંથી વર્ષ ભરના ગુજરાનની રકમ મેળવી લે છે. છોટા નાગપુર(હાલના ઝારખંડ)નાં આ જંગલોમાં મહુડા ઘણું મહત્ત્વ ધરાવે છે. લાકડાના ભારા લઈ સવારના મહિલાઓનાં ટોળે ટોળાં રસ્તા ઉપર ઊભરાય છે ત્યારે ખ્યાલ આવે છે કે જીવન માટે આ લોકો કેવો કઠિન સંઘર્ષ ખેડી રહ્યા છે. તેમના કઠોર શ્રમના પ્રમાણમાં તેમને યોગ્ય મજૂરી મળે છે કે કેમ, તે શંકા ભરેલું છે. પર્વતીય ક્ષેત્રની ગરીબ જનતાના વાસ્તવિક, વિદારક જીવનનો પ્રત્યક્ષ અનુભવ મેળવીને મુનિવરો ૧૯પરની બારમી માર્ચે ટાટાનગરના આંગણે આવી પહોંચ્યા. જૈન મુનિઓનો પ્રથમ પ્રવેશ:
હાથીનાલા બંગલામાં વિશ્રાંતિ કરી ટાટાનગરના ઉપાશ્રયમાં પદાર્પણ કરવાનું હતું. વહેલી સવારથી જ ટાટાનગરના શ્રીસંઘનાં શ્રાવક અને શ્રાવિકાઓ વિશાળ સંખ્યામાં એકત્રિત થયાં હતાં. જેચંદભાઈ તથા ફૂલચંદભાઈની ધૂન વાતાવરણ ગજવી રહી હતી. આ ધૂન બધાને મુખપાઠ થઈ
સાધુતાનું શિખર અને માનવતાની મહેંક 3 234