________________
મુનિજીએ હસીને કહ્યું, “માજી, હમ સંપ્રદાય કી બાત કરને નહીં આયે હૈં. હું ગોચરી લેવા આવ્યો છું.”
મુનિશ્રીએ કહ્યું કે ભગવાન મહાવીરનો સંપ્રદાય તો એક જ છે. તેમણે મુશ્કેલીથી વૃદ્ધાને સમજાવ્યાં, ત્યારે ફક્ત દાળ-રોટલી ગોચરીમાં મળ્યા. આમ સાધુઓને પણ તેની ચર્યામાં સંપ્રદાયનો ભેદભાવ અવરોધરૂપ બનતો હતો. ગુરુદેવ પ્રાણલાલ સ્વામીની હિતશિક્ષા કામ આવી. ધર્મદાસ સ્વામીના ઉપાશ્રયમાં ઊતરવાથી માન જળવાઈ રહ્યું. એ સંપ્રદાયમાં તીવ્ર રાગ-દ્વેષ ન હતો. ત્રણ દિવસ મુનીશ્વર રતલામમાં રોકાયા.
રતલામ ઠીક ઠીક મોટું નગર છે. બધા સાધુઓનું સારી રીતે આગમન થાય છે. સ્થાનકવાસી સંપ્રદાયના મહાન શાસ્ત્ર ભાવોના લેખક રતનલાલ શૈલાનાની કલમમાં સાધુઓના આચાર-વિચાર માટે કડક લેખ આવતા. પોતે શાસનના ધુરંધર વિદ્વાન હતા. જોકે સમયના અભાવે શૈલાનાજી સાથે મુલાકાત ન થઈ શકી.
આમ રતલામ થોડો આરામ લીધા પછી છોડવાનો વખત આવ્યો. મુનિશ્રીએ સાંપ્રદાયિક કદાગ્રહનું ઊંડેથી અધ્યયન કર્યું હતું. રતલામમાં તે પ્રત્યક્ષ જોવા મળ્યું. ત્યારબાદ સંપ્રદાયવાદ કેટલો નુક્સાનકારી છે તે વિષય પર મુનિજીનું સ્વતંત્ર ચિંતન થયું.
રતલામથી વિહાર કરી ઉજ્જૈન પહોંચવાનું હતું. ઉજ્જૈન નજીક આવતાં પાસેના ગામથી બપોરે જ વિહાર શરૂ કર્યો, જેથી સાંજ સુધીમાં ઉજ્જૈન પહોંચી જવાય. સૌએ ઉર્જન છ માઈલ દૂર બતાવ્યું હતું. જેવા રોડ પર પહોંચ્યા કે સામે દૂધ વેચનારી ભરવાડ બહેનો મળી. મુનિજીએ પૂછ્યું, ‘બહલોગ, ઉજ્જૈન કિતના દૂર હૈ ?”
તેણે જવાબ આપ્યો, “બાર માઈલ.” મુનિજી વિચારમાં પડી ગયા. છ માઈલના સીધા બાર માઈલ થઈ ગયા ! દૂધ વેચનારી બહેનો બરાબર ઉજ્જૈન જતી હતી, તેથી એની ભૂલ પણ ન હોઈ શકે. “અરે બહેનો, બધાએ છ માઈલ કહ્યા છે. તમે બાર માઈલ કેમ કહો છો?”
બહેનો જોરથી બોલી, “અરે શું વાત છે? અમે રોજ જઈએ છીએ. ઉજ્જૈન બરાબર બાર માઈલ થાય છે.” | મુનિજીએ વિચાર્યું કે આટલો બધો ફેર કેમ ? છ માઈલના સીધા બાર માઈલ બતાવે છે. જો ખરેખર બાર માઈલ હોય તો ઉજ્જૈન સાંજ પહેલાં પહોંચાય જ નહીં. એટલે ફરીથી પૂછ્યું, “બહેનો, તમારી ભૂલ તો નથી થતી ને ?”
એક ભરવાડ બહેન નારાજ થઈને બોલી, “ભૂલ શેની થાય? રોજ ઉજ્જૈન જતાં અમારા પગનાં તળિયાં ઘસાઈ ગયાં છે. છ માઈલ જવાના અને છ માઈલ આવવાના. બોલો, બાર માઈલ થયા કે નહીં?”
સાધુતાનું શિખર અને માનવતાની મહેંક 100