________________
કલ્યાણમિત્રો વિઘ્નો ઉપર વિજય પ્રાપ્ત કરાવનારા છે. અકલ્યાણમિત્રો વિઘ્નોને દૂર કરવા પ્રયત્ન કરાવનારા છે. સ્થિરચિત્તે જો એનો વિચાર કરીએ તો એ બેમાં ઘણો મોટો ફરક જણાશે. મિત્રાદષ્ટિને પામ્યા પછી પણ તારાદિ દષ્ટિઓને પ્રાપ્ત કરવામાં જે વિલંબાદિ થાય છે-એનું પ્રધાન કારણ આ અકલ્યાણમિત્રનો યોગ છે. દેવ અને ગુરુના યોગમાં પણ અકલ્યાણમિત્રોનો યોગ આપણને કેટલો ગમે છે-એનો વિચાર કરવો ખૂબ જ. આવશ્યક છે. દેવ અને ગુરુના સદ્યોગને સર્વથા નિરર્થક બનાવવાનું મુખ્ય કામ જ અકલ્યાણમિત્રના યોગનું છે. ૨૧-૨૮
◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆◆
મિત્રાદષ્ટિમાં આગ્રહને લઈને અકલ્યાણમિત્રના યોગે ગુણાભાસ હોય છે-એ વાત દૃષ્ટાંતથી જણાવાય છેमुग्धः सद्योगतो धत्ते, गुणं दोषं विपर्ययात् । स्फटिको नु विधत्ते हि शोणश्यामसुमत्विषम् ॥२१ - २९ ॥
-
“સદ્યોગથી મુગ્ધ જીવો ગુણને ધારણ કરે છે અને અસદ્યોગથી દોષને ધારણ કરે છે. સ્ફટિક લાલવર્ણવાળા પુષ્પના સાન્નિધ્યથી લાલપુષ્પના વર્ણ જેવા વર્ણને ધારણ કરે છે અને શ્યામવર્ણના પુષ્પના સાન્નિધ્યથી શ્યામવર્ણવાળા પુષ્પના વર્ણ જેવા વર્ણને ધારણ કરે છે.'' આ પ્રમાણે ઓગણત્રીસમા શ્લોકનો અર્થ છે. કહેવાનો આશય સ્પષ્ટ છે કે વિવેકવિશેષથી રહિત એવા મુગ્ધ જીવોને કલ્યાણમિત્ર વગેરે સત્પુરુષોનો યોગ પ્રાપ્ત થાય તો તેઓ વિશિષ્ટ વિવેકાદિ ગુણને ધારણ કરનારા બને છે. એના વિપર્યયથી એટલે કે અકલ્યાણમિત્રો... વગેરે અસત્પુરુષોનો યોગ પ્રાપ્ત
૪૦
