________________
अगूढा च इयं उत्प्रेक्षा द्विधा । पदस्य सत्तायां चागूढा ।
दण्डिना काव्यादर्श दर्शितम्
इवादिपदाभावे गूढा, इव
मन्ये शङ्के ध्र ुवं प्रायो, नूनमित्येवमादिभिः । उत्प्रेक्षा व्यज्यते शब्द - रिवाशब्दोऽपि तादृशः ॥
प्रत्यन्तसादृश्यादसतोऽपि धर्मस्य कल्पन-मुत्प्रेक्षाऽलङ्कारः । सा च एवं मन्ये शङ्क े ध्रुवं नूनमित्यादिभिः शब्दैर्व्यज्यते ।
यथा
दिशतु विरतिलाभानन्तरं पार्श्वसर्पन्नमिविनमिकृपारणोत्सङ्गदृश्याङ्गलक्ष्मीः । त्रिजगदपगतापत् कर्त्तुमात्तान्यरूप
द्वय इव भगवान् वः सम्पदं नाभिसूनुः ||
प्रतीयमानोत्प्रेक्षालङ्कारो यथाबलं जगद्ध्वंसनरक्षणक्षमं
,
क्षमा च कि संगमके कृतागसि ।
इतीव संचिन्त्य विमुच्य मानसं,
रुषेव रोषस्तव नाथ ! निर्ययौ ||
अत्र प्रतीयमानोत्प्रेक्षालङ्कारः प्रवर्त्तते ।
साहित्यरत्नमञ्जूषा - १९०
