________________
ये तप्यन्ते तत्तपस्तेपि रे वा तान्पातस्ते कारि तीव्र तपो हि। कारिष्यन्ते सिद्धयोथ नियन्ते पाचि श्रेयः पच्यते पक्ष्यते वा।
[इति श्रीकलिकालसर्वज्ञश्रीमदहेमचन्द्राचार्यविरचित श्रीद्वयाश्रयमहाकाव्ये प्रष्टमसर्गे श्लोक १६ तमे प्रोक्तमिदम् ।]
अन्यमपिएकातपत्रं जगतः प्रभुत्वं ,
नवं वयः कान्तमिदं वपुश्च । अल्पस्य हेतोर्बहुहातुमिच्छन् ,
विचारमूढः प्रतिभासि मे त्वम् ॥ [इति श्रीकविकालिदासविरचित श्रीरघुवंशकाव्ये प्रोक्तमिदम् ।]
व्यङ्गयार्थश्च क्वचिद् रसरूपः, क्वचिद् भावरूपः, क्वचिच्चालङ्कारादिरूपः ।
रसो नाम "विभावानुभावव्यभिचारिभि व्यक्तः" रसपरिपाकः स्थायीभावो रसः ।
विभावादिसमूहालम्बनात्मकावरणभङ्गावच्छिन्नचिदानन्द रूपाः रसाः शृङ्गार-हास्य-करुण-रौद्र-वीर-भयानकबीभत्स-अद्भुत-शान्तेति नवप्रभेदाः भावाः रसभूयतासम्पादकविभावादिसम्पर्करहिताः । स च नवधा शृङ्गारादिभेदात् तथाहि
साहित्यरत्नमञ्जूषा-६४
