SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 489
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ चतुर्थे कृदध्याये पञ्चमो घञादिपादः १२०३. वृणोतेराच्छादने [४।५।३१] ४५१ [ सूत्रार्थ ] आच्छादन अर्थ के विवक्षित होने पर 'प्र' के उपपद में रहने पर 'वृञ् वरणे' (४८) धातु से वैकल्पिक 'घञ्' प्रत्यय होता है ।। १२०३ । [दु० वृ०] प्र उपपदे वृणोतेराच्छादनेऽर्थे घञ् भवति वा । प्रावारः, प्रावरः । आङ्पूर्वोऽयम् ।।१२०३। [दु० टी०] वृणो० । आङ्पूर्वोऽयमिति । यथा प्रेण विना घञ् नाभिधीयते तथाङापि । तस्माद् " आङि रुप्लुवोः " ( ४।५ । ३२), तदनन्तरं वृणोतेराच्छादने इति कर्तुं न युक्तम् व्यावृत्त्यभावात् ।।१२०३। , [क० च०] वृणोतेः । आङ्पूर्वोऽयमिति आङा विना केवले प्रे उपपदे घञ् नाभिधीयते इति भावः । प्रकरणमिदमलो बाधकम् ||१२०३। [समीक्षा] 'आच्छादन' अर्थ में 'प्रावार:, प्रावर:' शब्दों की सिद्धि दोनों ही व्याकरणों में वैकल्पिक ‘घञ्' प्रत्यय द्वारा की गई है। पाणिनि का सूत्र है - " वृणोतेराच्छादने" (अ०३।३।५४)। अत: उभयत्र पूर्ण समानता ही है । [रूपसिद्धि] १. प्रावार:, प्रावरः । प्र + आ + वृ + घञ् + सि। 'प्र' पूर्वक 'वृञ् वरणे' (४।८) धातु से वैकल्पिक 'घञ्' प्रत्यय, वृद्धि, समानलक्षण दीर्घ तथा विभक्तिकार्य। पक्ष में ‘अल्' प्रत्यय होने पर 'प्रावर:' शब्दरूप सिद्ध होता है ।। १२०३। १२०४. आङि रुप्लुवोः [४ । ५ । ३२ ] [सूत्रार्थ] ‘आङ्’ उपसर्ग के उपपद में रहने पर 'रु शब्दे, प्लुङ् गतौ' (२।१०; १।४५९) धातुओं से वैकल्पिक ‘घञ्' प्रत्यय होता है ।। १२०४। [दु० वृ०] आड्युपपदे रौतेः प्लवतेश्च घञ् भवति वा । आरावः, आरवः । आप्लावः, आप्लवः ।। १२०४| [दु० टी० ] आङि । "उपसर्गे रुवः " ( ४|५|७) इति रौतेर्घञि प्राप्ते प्लवतेरप्राप्ते विभाषेयम् ।।१२०४|
SR No.023091
Book TitleKatantra Vyakaranam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorJankiprasad Dwivedi
PublisherSampurnanand Sanskrit Vishva Vidyalay
Publication Year2005
Total Pages824
LanguageSanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size38 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy