________________
तृतीये आख्याताध्याये चतुर्थः सम्प्रसारणपाद:
१३ परोक्षाविभक्तिसंज्ञक मध्यमपुरुष - एकवचन – 'थल्' प्रत्यय, इडागम, द्विर्वचन, अभ्याससंज्ञा, सम्प्रसारण तथा “इचि च” (३। ४। ६६) से आकार का लोप।
५. उवाय। वेञ् + परोक्षा – अट्। 'वेञ् तन्तुसन्ताने' (१ । ६११) धातु से परोक्षाविभक्तिसंज्ञक प्रथमपुरुष – एकवचन 'अट्' प्रत्यय, "वेञश्च वयिः'' (३। ४ । ८१) से 'वय्' आदेश, द्विर्वचन, अभ्याससंज्ञा, अभ्यासगत यकार का लोप, सम्प्रसारण तथा धातुगत उपधा को दीर्घादेश।
६. उवयिथ। वेञ् + परोक्षा - थल्। 'वेञ् तन्तुसन्ताने' (१। ६११) धातु से परोक्षाविभक्तिसंज्ञक मध्यमपुरुष–एकवचन 'थल्' प्रत्यय, इडागम, वय्-आदेश, द्विर्वचन, अभ्याससंज्ञा तथा सम्प्रसारण।
७. सुष्वाप। स्वप् + परोक्षा - अट्। 'भि ष्वप् शये' (२। ३२) धातु से परोक्षाविभक्तिसंज्ञक प्रथमपुरुष - एकवचन 'अट्' प्रत्यय, “धात्वादे: ष: सः'' (३। ८ । २४) से ष् को स्, द्विर्वचन, अभ्याससंज्ञा, सम्प्रसारण, प् का लोप, दीर्घ तथा "निमित्तात् प्रत्ययविकारा०" (३। ८। २६) से सकार को षकारादेश।
८. सुष्वपिथ। स्वप् + परोक्षा – थल्। 'त्रि ष्वप शये' (२। ३२) धातु से परोक्षाविभक्तिसंज्ञक मध्यमपुरुष – एकवचन 'थल्' प्रत्यय, इडागम, द्विर्वचन, अभ्याससंज्ञा, सम्प्रसारण, प् का लोप तथा सकार को षकारादेश।
९. उवाच। वच् + परोक्षा – अट्। 'वच परिभाषणे' (२। ३०) धातु से परोक्षाविभक्तिसंज्ञक प्रथमपुरुष – एकवचन 'अट्' प्रत्यय, द्विर्वचन, अभ्याससंज्ञा, सम्प्रसारण, चकारलोप तथा उपधासंज्ञक अकार को दीर्घ।
१०. उवचिथ। वच् + परोक्षा - थल्। 'वच परिभाषणे' (२। ३०) धातु से परोक्षाविभक्तिसंज्ञक मध्यमपुरुष – एकवचन 'थल्' प्रत्यय, इडागम, द्विर्वचन, अभ्याससंज्ञा, चकारलाप तथा सम्प्रसारण।
११. इयाज। यज् + परोक्षा – अट्। 'यज देवपूजासङ्गतिकरणदानेषु' (१ । ६०८) धातु से परोक्षाविभक्तिसंज्ञक प्रथमपुरुष - एकवचन 'अट्' प्रत्यय, द्विर्वचन, अभ्याससंज्ञा, सम्प्रसारण, जकार का लोप तथा उपधासंज्ञक अकार को दीर्घादेश।
१२. इयजिथ। यज् + परोक्षा – थल्। 'यज देवपूजासङ्गतिकरणदानेषु' (१ । ६०८) धातु से परोक्षाविभक्तिसंज्ञक मध्यमपुरुष – एकवचन 'थल्' प्रत्यय, इडागम, द्विर्वचन, अभ्याससंज्ञा, जकार का लोप तथा सम्प्रसारण।। ५४३ ।
५४४. व्यथेश्च [३।४।५] [सूत्रार्थ]
'व्यथ्' धातु के अभ्यास में वर्तमान अन्तस्थासंज्ञक वर्ण को सम्प्रसारण होता है, परोक्षासंज्ञक विभक्ति के परवर्ती होने पर।। ५४४।
[दु० वृ०]
व्यथेरभ्यासस्यान्तस्थायाः सपरस्वरायाः सम्प्रसारणं भवति परोक्षायां परत:। विव्यथे, विव्यथाते, विव्यथिरे। परोक्षायामिति किम् ? वाव्यथ्यते।। ५४४।