SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 150
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ नामचतुष्टयाध्याये प्रबको पातुपादः इति । कथमेतद् यावता श्रद्धायाः परयोष्टौसोः स्थाने एत्वं भवतीत्यपि वाक्यार्थो घटते ? सत्यम् । टौसोरिति सप्तम्येव 'व्याख्यानाद् विशेषार्थप्रतिपत्तेः' (कात० प०६५), "तुलया संमिते" (२।६।९) इति निर्देशाच्च । एतदेवोदाहरणेन सूचयति- तुलया, तुलयोरिति ।। ११७। [क० च०] टौसो व्याख्यानत इत्यादि । आचार्यपारम्पर्यादित्यर्थः। पक्षान्तरमाह -तुलयेत्यादि । ननु तथापि विभक्तिविपरिणामः कथं क्रियते, श्रद्धायाः परयोष्टौसोः परतः स्वतन्त्र एव एकारः कथं न स्यात्, नैवम् | आदेशप्रस्तावात् श्रद्धायाः स्थान एव युज्यते ।।११७। [समीक्षा] 'तुला + टा, तुला +ओस्' इस अवस्था में कातन्त्रकार श्रद्धासंज्ञक आकार को एकारादेश करके 'तुलया, तुलयोः' शब्दरूप सिद्ध करते हैं | पाणिनि के निर्देशानुसार यहाँ आबन्त' अङ्ग को एकारादेश होता है - "आडि चापः" (अ०७।३।१०५)। पाणिनि के इस प्रकृत निर्देश में 'टा' के लिए 'आङ्' इस पूर्वाचार्य- व्यवहृत शब्द का प्रयोग किया गया है। [रूपसिद्धि] १. तुलया। तुला + टा | "आ श्रद्धा" (२।१।१०) से श्रद्धासंज्ञा, प्रकृत सूत्र से श्रद्धासंज्ञक आकार का एकारादेश तथा “ए अय्" (१।२।१२) से ए को 'अय्' आदेश । २. तुलयोः। तुला + ओस् । पूर्ववत् श्रद्धासंज्ञा, आकार को एकारादेश, एकार को अयादेश तथा सकार को "रेफसोर्विसर्जनीयः" (२।३।६३) से विसगदिश ।। ११७ । ११८. सम्बुद्धौ च [२।१।३९] [सूत्रार्थ] संबुद्धिसंज्ञक प्रत्यय (सि) के पर में रहने पर श्रद्धासंज्ञक आकार को एकारादेश होता है ।।११८। [दु० ०] श्रद्धायाः संबुद्धौ चैत्वम्भवति । हे श्रद्धे, हे माले ।। ११८ ।
SR No.023087
Book TitleKatantra Vyakaranam Part 02 Khand 01
Original Sutra AuthorN/A
AuthorJankiprasad Dwivedi
PublisherSampurnanand Sanskrit Vishva Vidyalay
Publication Year1998
Total Pages630
LanguageSanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size27 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy