________________
ગુણસ્થાનકનું સ્વરૂપ
ઉદય- પોત પોતાની સ્થિતિને અનુસરીને બંધાયેલ એવા કર્મોનો અબાધાકાળનો ક્ષય થયે છતે વિપાક વડે-સ્વાભાવિક રીતે ભોગવવું તે ઉદય.
ઉદીરણા- ઉદયકાળને નહીં પામેલા ઉદયાવલિકાની બહાર રહેલા કર્મ દલિકને યોગ વડે ખેંચીને ઉદયાવલિકામાં નાખીને ભોગવવાં તે ઉદીરણા.
સત્તા-બંધ-સંક્રમાદિ વડે પ્રાપ્ત કર્યું છે કર્મ સ્વરૂપ જેણે એવા કર્મો ભોગવવા વડે અથવા સંક્રમ વડે નાશ ન થાય ત્યાં સુધી હોવાપણું તે સત્તા.
આ બંધાદિ ગુણસ્થાનકમાં કહેવાના હોવાથી પ્રથમ ગુણસ્થાનકનું વર્ણન કરે છે. ચૌદ ગુણસ્થાનકमिच्छे सासणमीसे, अविरयदेसे पमत्त अपमत्ते । नियट्टि अनियट्टि, सुहुमुवसम-खीण-सजोगिअजोगि गुणा । ॥२॥ મિચ્છ = મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનક | નિટ્ટિ = નિવૃત્તિ, અપૂર્વકરણ
નિમટ્ટિ = અનિવૃત્તિ-બાદર સંપરાય | મનોnિ = અયોગિ કેવલી સાસણ = સાસ્વાદન સમ્યગૃષ્ટિ | ગુણ = ગુણસ્થાનકો [છે.]
ગાથાર્થ– મિથ્યાષ્ટિ, સાસ્વાદન સમ્યગ્દષ્ટિ, મિશ્રદષ્ટિ, અવિરત સમ્યગદૃષ્ટિ, દેશવિરતિ, પ્રમત્તસંયત, અપ્રમત્તસંયત, નિવૃત્તિ-અપૂર્વકરણ, અનિવૃત્તિકરણ, સૂક્ષ્મસંપરાય, ઉપશાન્તમોહવીતરાગછમસ્થ, ક્ષીણમોહવીતરાગ છમસ્થ, સયોગી કેવલિ, અયોગી કેવલી (ચૌદ) ગુણસ્થાનકો છે. III
- કર્મનું સ્વરૂપ વિસ્તારથી સમજવા માટે ક્યાં અને ક્યારે કેટલી પ્રકૃતિ બંધમાં-ઉદયમાં-ઉદીરણામાં અને સત્તામાં હોય તે પહેલાં જાણવું જોઇએ માટે આ ગ્રંથમાં બંધાદિમાં કયા ગુણસ્થાનકે કેટલી પ્રકૃતિ હોય તે જણાવેલ છે.
ગુણસ્થાનકને વિશે બંધ-ઉદય-ઉદીરણા અને સત્તાનું વર્ણન કરવાનું હોવાથી પ્રથમ ગુણસ્થાનકોનું વર્ણન કરે છે.
