Page Text
________________
૩૬ ]
[ શ્રી જિનપ્રણીત કર્મવિજ્ઞાન કારણ કે જીવ સ્વયં રાગાદિ ભાવે પરિણમે છે. તેવી જ રીતે જીવના રાગાદિ ભાવે કામણુકનું કર્મરૂપે પરિણમનમાં નિમિત્તકારણ છે પરંતુ ઉપાદાન તે સ્વયં કામણસ્ક જ છે.
સંસારી જીવના પરિણામ સંબંધિ નિશ્ચયનય વિધાન કરે છે ત્યારે તે પરિણામમાં નિમિત્ત કારણની ઉપેક્ષા કરે છે અને માત્ર ઉપાદાનને જ પ્રધાનતા આપે છે. આથી તે નયના મતે જીવ સ્વયં રાગાદિભાવને કર્તા છે તેમ જ રાગાદિભાવને ભક્તા છે. પરંતુ જીવ કર્મને કર્તા નથી કે નથી તેને ભક્તા. અને પુગલ સ્વયં કર્મને કર્તા છે નહિ કે જીવના રાગાદિ ભાવે. નિશ્ચયનયને વિધિ વ્યવહારનય નિમિત્ત કારણને પ્રધાનતા આપે છે અને ઉપાદાનકારણની ઉપેક્ષા કરે છે. આથી વ્યવહારનયને મતે જીવ કર્મને કર્તા છે અને જીવ કર્મને ભોક્તા છે. અત્રે જીવના રાગાદિ ભાવે કર્મપરિણામમાં નિમિત્ત છે તેથી જીવને કર્મને કર્તા કહ્યો અને જીવ રાગાદિભાવનું વેદન કરે છે તેમાં કર્મોદય નિમિત્તકારણ હેવાથી જીવને કર્મને ભક્તા કહ્યો છે.
આ રીતે સંસારી જીવમાં વિવક્ષભેદે કર્મનું કર્તુત્વ-અકતૃત્વ તેમજ ભકતૃત્વઅભકતૃત્વ એમ બે વિધિ ધર્મો ઘટે છે. ભિન્ન ભિન્ન વાદને સંવાદમય બનાવનાર સ્યાદ્વાદ જયવંત વતે છે.
(૧૯) નિષેક રચના : આ માટે જુદું પ્રકરણ આપ્યું છે. *
કર્મના સ્વરૂપને જણાવતું
શ્રી પદ્મપ્રભ જિન-સ્તવન પપ્રમ જિન તુજ મુજ આંતરું રે, કિમ ભાંજે ભગવંત; કર્મવિપાકે કારણ જોઈને રે, કેઈ કહે મતિમત. પ૦ ૧ પયઈ કિઈ અણુભાગ પ્રદેશથી રે, મૂલ ઉત્તર બહુ ભેદ, ઘાતી અઘાતી હો બંધદય ઉદીરણું રે, સત્તા કર્મ વિચ્છેદ. પઘ૦ ૨ કનકપલવત પડિ પુરુષ તણી રે, જેડી અનાદિ સ્વભાવ; અન્ય સંજોગી જિહાં લગે આતમા રે, સંસારી કહેવાય. પદ્મ૦ ૩ કારણ જેગે હો બાંધે બંધને રે, કારણ મુગતિ મુકાય; આસવ સંવર નામ અનુક્રમે રે, હેય ઉપાદેય સુણાય. પદ્મ. ૪ યુજનકરણે હે અંતર તુજ પડે રે, ગુણ કરણે કરી ભંગ; ગ્રંથ ઉક્ત કરી પંડિતજન કહ્યો રે, અંતરભંગ સુસંગ. પદ્મ. ૫ તુજ મુજ અંતર અંતર ભાંજશે રે, વાજશે મંગલ સૂર; જીવ સરેવર અતિશય વધશે રે, આનંદઘન રસપૂર. પા. ૬
| SR No. | 023039 |
| Book Title | Jinpranit Karm Vigyan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kirti Maneklal Shah |
| Publisher | Kirti Maneklal Shah |
| Publication Year | 1983 |
| Total Pages | 152 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |