Page Text
________________
૨૨ ]
66
66
p
[ શ્રી જિનપ્રણીત કવિજ્ઞાન એટલે જ મિથ્યાત્વ અથવા મિથ્યાદર્શન. મિથ્યાત્વથી ગ્રસ્ત જીવ ઇન્દ્રિયજન્ય વિષયામાં સુખના આરેપ કરે છે. વિષયામાં સુખ છે તેવુ' વિપરીત જ્ઞાન મિથ્યાજ્ઞાન છે, અજ્ઞાન છે અને તે અજ્ઞાનાધીન આત્માની ઇષ્ટ વિષયે પ્રાપ્ત કરવાની અને અનિષ્ટ વિષયેાથી નિવૃત્ત થવાની પ્રવૃત્તિ મિથ્યાચારિત્ર અથવા કુચારિત્ર છે. આ રીતે જોતાં જીવની ચૈત્રપ્રવૃત્તિના મૂળમાં મિથ્યાત્વ જ છે. મિથ્યાત્વ કમ બંધની જડ છે. “ મિથ્યાત્વથી ગ્રસ્ત જીવ વિષયમાં સુખની ભ્રાંતિ કરે છે અને તે ઇષ્ટ વિષયેાના લાભ માટેની સતત ઈચ્છારૂપ લાભ” ના ભેગ બને છે અર્થાત્ તે લેભી થાય છે. વિષય પ્રાપ્ત કરવાની ચેાજના કરતા માયા ” અર્થાત્ કપટના આશરે લે છે. વિષયપ્રાપ્તિની તેની યાજના સફળ થતાં તે “ માન ” –અભિમાન કરે છે અને વિશ્ર્વ આવતા તેના નિમિત્તો પ્રતિ “ ક્રોધ ” કરે છે. જીવની ઇન્દ્રિયાના વિષયેામાં ઇષ્ટાનિષ્ટ બુદ્ધિ અને તે થકી ઇષ્ટવિષયેાની પ્રાપ્તિ અને અનિષ્ટની નિવૃત્તિ માટે તે અનેક પ્રકારના આરભ-સમારંભ કરે છે. જેમાં છયે કાયની હિંસા અવશ્ય ભાવિ છે. ઇષ્ટવિષયે પ્રતિ રાગ અને અનિષ્ટ પ્રતિ દ્વેષ અને તક્ષે હિંસાજન્ય પ્રવૃત્તિને “ અવિરતિ'' અથવા અસ’યમ કહેવાય છે અને વિષયા પ્રતિ પ્રવૃત્તિથી થતાં ક્રોધ, માન, માયા અને લાભને કષાય કહેવાય છે. આમ જીવની યેાગપ્રવૃત્તિના મૂળમાં મિથ્યાત્વ છે અને તેથી અવિરતિ અને કષાય ઉત્પન્ન થાય છે. આથી જ મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, કષાય અને ચેગ ને કર્માંબધમાં હેતુ કહ્યા છે. આ હેતુએ જે ક્રમથી કહ્યા છે તે ક્રમ પણ સાક છે. જ્યાં મિથ્યાત્વ છે ત્યાં અવિરતિ, કષાય અને ચાગ અવશ્ય છે. અવિરતિ હાય ત્યાં મિથ્યાત્વ હાય યા ન હેાય પરંતુ કષાય અને ચાગ અવશ્ય હાય છે. કષાય છે ત્યાં અવિરતિ અને મિથ્યાત્વ હોય કે ન હાય પર'તુ યાગ તા હાય જ છે, અને યાગ હૈાય ત્યાં પૂના ત્રણે હેતુએની ભજના છે. આમ મિથ્યાત્વ છતાં કર્માંધના ચારે હેતુ, અવિરતિ છતાં ચાર યા ત્રણ, કષાય છતાં ચાર, ત્રણ વા એ અને યેાગ છતાં ચાર, ત્રણ, એ અથવા એક યેાગ માત્ર જ હાય. ક બંધના પાશમાંથી છૂટવા જીવ પ્રથમ મિથ્યાત્વમળ દૂર કરે છે. પછી વિષય પ્રતિ પ્રવૃત્તિરૂપ અવિરતિથી નિવૃત્ત થઈ વિરતિધમ ધારણ કરે છે. આટલુ સિદ્ધ થાય પછી જ કષાયથી નિવૃત્ત થઈ વીતરાગ થવાય છે. વીતરાગતા પ્રાપ્ત થયા પછી તેને કંઈ કરવાપણું રહેતું નથી કારણ કે આયુના અંતે ચેાગનિવૃત્તિ સહજ જ થાય છે અને જીવ પેાતાનુ અંતિમ લક્ષ્ય સ્વાધીન, શાશ્વત, સપૂર્ણ અને નિર્બાધ સુખ પ્રાપ્ત કરી લે છે. આ સ'પૂર્ણ સુખ પ્રાપ્ત થતાં જ જીવ નિરિહ-ઇચ્છા રહિત, સંતૃપ્ત અને પૂર્ણાનંદ થઈ અન ંત કાળ પેાતાના સચ્ચિદાનંદ સ્વરૂપમાં મગ્ન રહે છે. જીવ આ જ ચાહે છે. આ જ તેને “ ઇછુ” છે. અને આ ઈષ્ટની પ્રાપ્તિ મિથ્યાત્વાદિક ખધના હેતુઓની નિવૃત્તિથી અર્થાત્ કમ ખધથી સવથા મુક્તિથી એટલે કે મેાક્ષ થકી જ સિદ્ધ થાય છે.
આ રીતે
(C
""
કમ ” ની વ્યાખ્યા અથવા લક્ષણ નીચે મુજબ પ્રાપ્ત થાય છે.
| SR No. | 023039 |
| Book Title | Jinpranit Karm Vigyan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kirti Maneklal Shah |
| Publisher | Kirti Maneklal Shah |
| Publication Year | 1983 |
| Total Pages | 152 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |