________________
મનુષ્યભવાદિ સામગ્રી ભવિતવ્યતા અર્ધનાર છે પરંતુ તે સામગ્રી વડે સંવર તથા નિર્જરા કરવી તે પુરૂષાર્થથી જ થાય છે. જ્યાં સંવર-નિર્જર માટે પ્રયત્નની જરૂર છે ત્યાં ભવિતવ્યતાના ભરોષે રહેવું એ ભૂલ છે.
કર્મને ઉદય ભવિતવ્યતાને આધીન થઈ જાય પણું દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્ર એ રત્નત્રયીની આરાધના -સંવર તથા નિર્જરાનું પિષણ-આશ્રવ-બંધનું શેષણ એ તમામ ભવિતવ્યતા કરવાની નથી. ત્યાં તે આત્માએ પોતે પ્રયત્ન આદરવો પડશે.
શ્રી હરિભદ્ર સૂરીશ્વરજી મહારાજા કહે છે કે (પંચ વસ્તુ પૃષ્ઠ ૨૬-ર૭) બાદરપણું, ત્રણપણું, પર્યાપ્તપણું, પંચેન્દ્રિયપણું, મનુષ્યપણું, દેવગુરૂ ધર્મની જોગવાઈ અને શ્રદ્ધા આદીની પ્રાપ્તિ થઈ છે પણ તે બધાની સફળતા પુરૂષાર્થથીજ છે. પુરૂષાર્થમાં જ કસોટી છે, ત્યાં પાછો પડે તે ખલાસ. ઉપરોક્ત તમામ વસ્તુની પ્રાપ્તિ છતે પણ આરાધના ન કરીયે તે પ્રયત્નની ખામી છે. સાધન દ્વારા પણ સાધ્ય સિદ્ધ ન કરાય તે સાધનની સાર્થકતા શી ?
નવાં કર્મો ન બાંધવાં, બધેલાં કર્મ તેડવાં તથા ઉદયમાં આવેલાં કર્મોને નિષ્ફળ કરવાના પુરૂષાર્થ વિના મેક્ષ માર્ગમાં પ્રવૃત્તિ નથી.
શ્રી હરિભદ્ર સૂરીશ્વરજી મહારાજા કહે છે કે છેલ્લા પુદગલ પરાવર્તામાં આવેલે જીવ જ ઉદ્યમમાં કટીબદ્ધ હોય છે. પૂર્વ સંચિત અંતરાય કર્મ હોય ત્યાં સુધી કાર્ય
