________________
૩૮
વાળા કમને “નિધત્તિ કર્મ' કહેવાય છે. આ બે સંસ્કાર સિવાયની અન્ય કામણ વર્ગણામાં કેઈ વખત અધ્ય વસાયના બળથી પ્રકૃતિ, સ્થિતિ, રસ અને પ્રદેશમાં ન્યૂનાધિક ફેરફાર થવાનું સંભવી શકે છે.
આ ફેરફારે ઓછેવત્તે અંશે અબાધા કાળ દરમ્યાન થાય છે. અબાધા કાળ એટલે કર્મ બંધાયા પછી અને ઉદય (ભેગવટા) પહેલાંને કાળ સમજ. કાયાવલિકેને પ્રાપ્ત થયેલાં કર્મોમાં કંઈ ફેરફાર થઈ શકતો નથી. કર્મની કઈ કઈ બાબતમાં કેવા કેવા પ્રકારે ફેરફારો થાય છે અને તે પ્રમાણે થતા ફેરફારો શું નામે ઓળખાય છે તે આ પ્રમાણે છે –
- કર્મની સ્થિતિ અને રસની વૃદ્ધિ, હાનિને આધાર મનુષ્યને પૂર્વકર્મ કરતાં વિદ્યમાન અધ્ય વસા ઉપર વિશેષ રહે છે. એક સમયે કરાયેલ અશુભ કર્મોની સ્થિતિ અને રસમાં પણ પાછળથી કરાયેલ શુભ કૃત્યો વડે ઘટાડો થઈ શકે છે, અને પ્રથમ કરેલ શુભ કૃત્યે દ્વારા ઉપાર્જિત શુભ કર્મની સ્થિતિ અને રસમાં પણ પાછળથી થતા દુષ્યના યોગે ઘટાડો થવા પામે છે. આ ક્રિયાને જૈન દર્શનમાં
અપવર્તના” કહે છે. આમાં અશુભકમને રસ અશુભ હેય છે, આત્મ વિકાસને માર્ગ સુલભ બનાવવામાં અશુભ કર્મની સ્થિતિ અને રસની જ અપવર્તન જરૂરી છે.
