________________
શાલિભદ્ર અને ભદ્રા
ભદ્રા: બેટા! પણ હજી તારા પુણ્યરસનો મહાસાગર તે ભલેજ છે. શ્રેણિક જેવા રાજાઓ તારે ત્યાં તારા દર્શન અર્થે આવે એ તારા શુભના મહાનઝર્ષને શું નથી સૂચવતું? અને એ પુણ્યફળ પ્રસંગે તને આવો નિર્વેદ પ્રકટાવ્યો એ જોઈ મને બહુ આશ્ચર્ય થાય છે.
શાલિભદ્ર: આપે જ્યારે શ્રેણિકને નમવા માટે મને સૂચવ્યું તે ક્ષણની મારી હૃદયસ્થિતિ વિલક્ષણ હતી. આ શરીર જ્યારે નમવામાં રોકાયેલું હતું, ત્યારે આત્મા કોઈ અવ્યક્ત દર્દની ભાવના ઉપર ચડતો જતો હતો. જીવનભરમાં હું કેઈના આગળ નમ્રપણે અવનત થયો હોઉં તો તે માત્ર તે કાળે શ્રેણિક આગળ જ! મને તે વખતે મારું પુણ્ય બહુ અધૂરું અને શ્રેણિકનું પુણ્ય મહદ્ ભાસ્યું. માજી, પુણ્યની મારી જૂની વ્યાખ્યા તે કાળે છૂટી ગઈ ! તમને જેમાં મારા પુણ્યને પ્રકર્ષ ભાસ્યો તેમાં મને તે કાળે મહાન દુઃખને હેતુ ભા. જે કાંઇ પિતાના સુખાનુભવનું નિમિત્ત છે તે જ પુણ્ય હેવા યોગ્ય છે. આપને તે પ્રસંગ ગમે તેટલે સુખરૂ૫ ભાસ્યો હેય, પણ મને તે તે બહુ દુઃખને હેતુ હતો; કેમકે મારું સુખનું અભિમાન તે વખતે છેક જ ગળી ગયું. આપે તે વખતે મને કહ્યું કે “બેટા! આ આપણા માલિક છે. આપણે તેમના બાળક અને આશ્રિત છીએ.” એ શબદોથી મારા હૃદયમાં સખ્ત ફટકો લાગે ! અને મને મારું પુણ્ય સંસાઈ ગયેલું લાગ્યું. બીજાઓ જે માને તે કાંઈ પુણ્યોદયનું ખરું. ધોરણ નથી, પણ ભોક્તા જે માને તે જ સાચું ધોરણ છે. જે અન્યની નજરમાં “પુણ્ય' રૂ૫ ભાસે છે તે ભક્તાને ઘણીવાર “પાપ”ના ઉદયરૂપ ભાસે છે. જે નિમિત્ત વડે હૃદય સુખની લાગણું અનુભવે–પછી ભલે તે અન્યની નજરમાં ગમે તેમ જણાતું હેય-તે પુણ્યોદય છે. તેથી ઊલટું જે નિમિત્ત વડે હૃદય દુખાનુભવ કરે છે, તે અન્યની દૃષ્ટિએ ગમે તેટલું ઉત્તમ ભાસતું હોય તે પણ અનુભવ કરનાર તે પાપગ્ના જ ઉયને વેદતો હોય છે.
