________________
અર્થસાધુ જે વસ્ત્ર, પાત્ર, કંબલ, પાદપુંછણ (રહરણ) આદિ ધર્મના ઉપકરણ રાખે છે અથવા ધારણ કરે છે તે સંયમની લજાને અર્થે જ છે. છ કાયના રક્ષક જ્ઞાતપુત્ર ભગવાન મહાવીર ધર્મના ઉપકરણને પરિગ્રહ નથી કહેતા, પણ જે વસ્તુમાં મમત્વભાવ છે તેને જ તેઓ પરિગ્રહ માને છે એમ મહા ઋષિઓએ કહ્યું છે.
શ્રાવકાચારમાં શ્રી અમૃતચંદ્રાચાર્ય પણ કહે છેया मुर्छा नामेयं विज्ञातव्यः परिग्रहो ोषः। महोदयादुदीर्णो मूर्छा तु ममत्वपरिणामः ॥
અર્થ –કેઈ પણ પદાર્થમાં જે મૂચ્છ-મમત્વ છે, તે જ પરિગ્રહ છે. મેહનીય કર્મના ઉદયથી પદાર્થમાં મમત્વબુદ્ધિ ઉત્પન્ન થાય છે.' * શંકા –તે પણ સાધુને રજોહરણ રાખવાની શી જરૂર છે?
સમાધાનઃ–પુસ્તક, પાત્ર વગેરે ઉપકરણ નીચે મૂક્તા તથા લેતા કંથવા આદિ સૂક્ષ્મ જીવોની હિંસાનો સંભવ છે. તે હિસાથી બચવાને મુનિએ અવશ્ય રજોહરણ રાખવું જોઈએ. કહેવાનો આશય એ છે કે રજોહરણ આદિ ધર્મના ઉપકરણ રાખવાથી સાધુને કઈ પણ દોષ લાગતો નથી. ઉપકરણ વિના સંયમ માર્ગમાં બરાબર યતના થઈ શક્તી નથી. યત્નામાં જ ધર્મ સમાયેલો છે એમ તીર્થંકર ભગવાન કહે છે.
શંકા–મુખવસ્ત્રિકા રાખવાની શી જરૂર છે? :
સમાધાન મુખવસ્ત્રિકા મુખ ઉપર રાખવાથી ઉડતા સૂક્ષ્મ છનું રક્ષણ થાય છે, માટે મુખવસ્ત્રિકા પ્રથમ અહિસા વતની ઉપકારક છે. અતિ પ્રાચિન વાચક મુનિ પણ કહે છે –
सन्ति संपातिमाः सत्वाः सूक्ष्माश्च व्यापिनोऽपरे ।
तेषां रक्षानिमित्तं च विज्ञेया मुखवस्त्रिका ॥ 1 + અત્યંત પ્રાચીનકાલથી અર્થાત ભગવાન મહાવીરના સત્તા કાળથી સુખ- લસિકાનો રિવાજ ચાલ્યાં આવે છે. વાચકમુનિ આજથી લગભગ ૨ હાર જઈ પહેલા થયાં તે પણ મુખવારિકાની મિગિલ અને અનિવાર્યતા દેખાડે તે પ્રમવાસ્ત્રિકાની સિદ્ધિ માટે સબલ પુરાવો છે.
