________________
૪૦
અર્થ:—(તી.) પતંગ વિગેરે ઉડતા જીવજંતુઓ તથા બીજા વ્યાસ થઈને રહેલા સૂક્ષ્મ જીવો છે તેમની રક્ષાનિમિત્તે મુખવસ્તિકાની આવશ્યકતા છે.
શંકા:શ્વાસેાભ્યાસ વર્ગણુા અનુરૂલલ્લુ હાવાથી શ્વાસથી જીવામાં વાત ક્રમ માની શકાય?
સમાધાનઃ—સિદ્ધાંતકારા કહે છે કે શ્વાસેાશ્વાસ વગેણાથી ઉત્પન્ન થતું શ્વાસરૂપ કાર્ય આસ્પર્શી રાઈ તેનાથી સૂક્ષ્મ તથા ઊડતા તીડ વિગેરે છાના ધાત પ્રસિદ્ધજ છે. જેવી રીતે ઇન્દ્રિય પર્યાપ્તિ અંતર્મુહુતૅ કાળ સુધી હોય છે પણ કાર્ય રૂપ ઈંદ્રિયા ગર્ભની વૃદ્ધિથી લઈને સંપૂર્ણ અવયાની સમાપ્તિ સુધી રહે છે; તે જ રીતે કાર્યરૂપ શ્વાસ શ્વાસના રોગની જેમ શ્વાસથી અન્ય રૂપમાં ઉત્પન્ન થાય છે, તેથી તે અગુરુલલ્લુ નથી પણ આòસ્પર્શે છે.
વળી ધાડે માઢે ખેલનારા માણુસેાના મેઢામાં માખી વિગેરે જીવજંતુના સહસા પ્રવેશ થવાને સંભવ છે. ખીજાં મુખવા રાખવાથી અસંખ્ય જીવાત્મક વાયુકાયના જીવાની વિરાધનાથી પશુ બચી શકાય છે. મુખવસ્ત્રિકાની માફ્ક પાત્ર વિગેરે ખીજા ઉપકરણ પશુ રાખવા જ જોઈએ. વાચક મુનિ કહે છે કેઃ
भवन्ति जन्तवो यस्मादन्नपानेषु केषुचित् तस्मात्तेषां परीक्षार्थ पात्रग्रहणमिष्यते ।
અર્થ: કોઈ આહારપાણીમાં જીવજંતુ હોય તેની પરીક્ષા કરવા સાધુએ પાત્ર રાખવાનાં છે. વાચક અશ્વસેન વળી કહે છે – मोक्षाय धर्मसिध्यर्थं शरीरं धार्यते यथा शरीरधारणार्थं च मैक्षग्रहणमिष्यते ।
*आनन्ति इति पदेन अध्यात्मक्रिया उच्छवसन्तीत्यनेन बाह्यक्रियेति
भगवतीवृति
:
