________________
અર્થ નીકળે છે કે વ્યવહાર નિશ્ચયને સાધક છે. તેથી વ્યવહારની પણ મેક્ષમાર્ગમાં એટલી જ આવશ્યક્તા છે જેટલી નિશ્ચયની. વ્યવહારમય રને નાશ કરવા સમર્થ છે. એ સમયસારમાં “જે દ્રવ્યરૂપ દંડક ઊચ્ચારણ આદિ છે તે સર્વ દેષરૂપી ઝેરને નાશ કરવા સમર્થ હોવાથી અમૃતકુંભ છે.” ઈયાદિ કહ્યું છે. તેનાથીજ દિગમ્બરની માન્યતા અનુસાર, નિશ્રયદષ્ટિએ ભાવમુનિની અવસ્થામાં રહેલે ગૃહસ્થ, વ્યવહારરૂપ દ્રવ્યલિગને (નગ્નત્વ આદિ) ધારણ કર્યા વિના, મેક્ષ પ્રાપ્ત કરી શકતો નથી એમ સિદ્ધ થાય છે. વેતામ્બર શાસ્ત્રોમાં ગૃહસ્થલિંગ સિદ્ધ” ઈત્યાદિ કથન છે તે તે ગૃહસ્થ માટે છે, કે જેણે પૂર્વ જન્મમાં કર્મના મોટાં ભાગને ક્ષય કર્યો હોય તેવા કોઈ ગૃહસ્થની સિદ્ધિનું કથન છે. આ કથનથી પણ વ્યવહારની જ મુખ્યતા સિદ્ધ થાય છે. કિ બહુના !!
વ્યવહાર-સિદ્ધિ ! વળી તીર્થંકર ભગવાન જ્ઞાનસંપન્ન હોવા છતાં પણ, ગૃહસ્થાશ્રમને ત્યાગ કરીને અને નિશ્ચયથી કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરીને પણ વ્યવહારદીક્ષાનું પાલન કરતા તપ કરે છે અને ઉપસર્ગો સહે છે. જે કાળલબ્ધિથી જ બધું થઈ જતું હોય તે તીર્થંકર ભગવાન આટલા પ્રયાસો શા માટે કરતા હશે? કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરીને પણ શા કારણે તેઓ વિહાર કરતા હશે?
શકા–ટલી ક્ષેત્રસ્પર્શના હેય તેટલી તીર્થંકરે પણ કરવી જ રહી. ' સમાધાન–તીર્થકર ભગવાનને જેટલી ક્ષેત્રસ્પર્શના હેય તેટલી કરવી જ પડે છે એમ તમે કહે છે, તે અમે પૂછીએ છીએ કે, તે ક્ષેત્રસ્પર્શના ક્ષાયિક, ઔપથમિક, ઔદયિક, પારિણામિક અને ક્ષાપશમિક એ પાંચ ભાવમાંથી કયા ભાવમાં છે? પાંચથી તધારે ભાવને સંભવ નથી.
