________________
જૈનધર્મમાં મુખ્ય બે સંપ્રદાય છે. (૧) વેતામ્બર અને (૨) દિગમ્બર. વેતામ્બર પ્રાચીન છે, અને દિગમ્બર અર્વાચીન છે. વીર સંવત ૬૦૯માં વેતામ્બરમાંથી દિગમ્બરની ઉત્પત્તિ થઈ .. छवोससपहिं नवोत्तरेहिं सिद्धिं गयस्स वीरस्स। तो बोडियाण दिछी रहवीरपुरे समुप्पणा ॥
અર્થ:–ભગવાન મહાવીરના નિર્વાણ પછી ૬૦૦ વર્ષ વીત્યા બાદ રથવીરપુરમાં બેટિક-દિગમ્બરની ઉત્પત્તિ થઈ એ બાબત શ્રીઆવશ્યક–નિર્યુક્તિ, ઉત્તરાધ્યયન-બૃહદ્દવૃત્તિ તથા સ્થાનાંગવૃત્તિ વિગેરે મહાન સૂત્રગ્રંથોના પાઠોથી નિશ્ચિત છે.
દિગમ્બર આચાર્યોએ વેતામ્બર શાસ્ત્રોના આધારે નવીન શાસે રચ્યાં. તેઓ દ્વાદશાંગીના જ્ઞાનને વિચ્છેદ થઈ ગયો છે એમ માને છે. તેમના શા બે ભાગમાં વિભાજીત છે. પ્રથમ શ્રુતસ્કંધમાં ૧ખંડગમ, ધવલ, મહાધવલ, જ્યધવલ, ગમ્મદસાર, લબ્ધિસાર, ૩૫ણસાર આદિ ગ્રન્થોને સમાવેશ થાય છે. આ ગ્રન્થામાં પર્યાયાચિકનવ્યવહારને પ્રધાન કરીને ગુણસ્થાન, માર્ગણા, અને જીવની સંસારપર્યાયનું કથન છે. બીજા શ્રુતરકામાં મુખ્યપણે શ્રી કેન્દ્રકુન્દ્રાચાર્યના પંચાસ્તિકાય, સમયસાર, પ્રવચનસાર આદિ ગ્રન્થોને સમાવેશ થાય છે. * શ્રી કુન્દકુન્દાચાર્ય નિઃસંદેહ એક ઉચ્ચકોટિના વિદ્વાન હતા. તેમના રચેલા ગ્રંથોમાં વ્યવહાર અને નિશ્ચય બન્ને નનું નિરૂપણ છે. મૂલાચાર, નિયમસાર, આદિ ગ્રન્થમાં સામાયિક, પ્રતિક્રમણ, વ્રતપાલન, આદિ સ્થળે સ્થળે ઉલ્લેખ જોવામાં આવે છે. એટલે કે તે ગ્રામાં મુખ્યપણે વયવહારનું જ પ્રતિપાદન છે. વળી તેમણે રચેલા બીજા કેટલાક ગ્રન્થમાં નિશ્ચયનયને પ્રધાન કરીને પણ તેની પ્રાપ્તિ અર્થે તે વ્યવહારની ઉપયોગિતા દર્શાવી છે. - વર્તમાનકાલે “સમયસાર 'નું અવલંબન લઈ તથા તે ગ્રન્થની સ્થાપના, પૂજા, આદિ વડે બહુમાન કરી કાઠિયાવાડમાં એક નવીન પંચની સ્થાપના અર્થે વિવિધ પ્રકારની રચના થઈ રહેલ છે. તે
