________________
૧૫૫
પરિશિષ્ટ શકાય તેવો જ નથી. જેથી એમાં માથું મારવા જેવું નથી. સાપના દરમાં હાથ ઘાલવા જેવી એ વાત છે. એથી કહેવું પડે છે કે શું એ પૂર્વાચાર્યોથી પણ તમે વધુ ડાહ્યા છે?
ઉ. ૧૯ આપણે તો કશું જ નથી. બાકી એ પૂર્વાચાર્યો સમર્થ હતા, જ્ઞાની હતા અને ખૂબ ડાહ્યા હતા એ સાચું પણ ભારે મહાવીર એમનાથી પણ અનેકગણો ડાહ્યો હતો, જ્ઞાની હતો, સર્વજ્ઞ હતો અને શાસ્ત્રોનું પ્રદાતા પણ હતા. એથી આપણે મહાવીરનું માનવું કે પૂર્વાચાર્યોનું? આમ છતાં કહેવું પડે છે કે શ્રી હરિભસૂરિજી મહરાજનો માંસવાચક અર્થ સામે હોવા છતાં નથી જૈન સંસ્કૃતિ પર બૂરી અસર થઈ કે નથી જૈન સંસ્કૃતિ તૂટી પડી. એથી સિદ્ધ થાય છે કે વસ્તુનાં અનેક પાસાંઓને જોવા જેટલી કૈવલ્ય દષ્ટિ એ ધરાવતા ન હોઈ એમનું મંતવ્ય કદાચ સાચું હોય તે પણ આ દષ્ટિ એ એકાંગી અને અપૂર્ણ જ રહ્યું હોય. કાં તો એમના કહેવાનો ભાવાર્થ આપણે તાસ્વી ન શક્યા હોઈએ. પણ વસ્તુસ્થિતિ જુદી છે.' | મૂળ વાત એ છે કે આચાર્યોએ એવા પાઠોને અર્થ વનસ્પતિ કર્યો છે, જ્યારે કેટલાક આચાર્યોએ માંસપરક કર્યો છે. તે આમ બે અર્થો થવાનું કારણ શું ? એથી તો સહેજે સાશંકતા પેદા થાય કે પછી કયો અર્થ સાચો હશે ? આને ભેદ કંઈક અંશે હરિભદ્રસૂરિ મહારાજની ટીકામાંથી પ્રાપ્ત થાય છે અને એ મારા નિબંધના મંતવ્ય સાથે પૂરેપૂરો મેળ ખાય છે એમ મને લાગે છે. આ કારણે એમની જ ટીકા જોઈએ. એઓશ્રી લખે છે કે -
"बहु अठ्ठिय पोग्गलं अणिमिसं वा बहु कंटय ___ अच्छिय तिंदुय बिल्ल', उच्छुखंडवा सिवलिं"
(દશ. વૈ. અ. ૫. ગા. ૭૩) ટીકા : ઈ –વંદુ બ્રુિવં તિસુત્ર, વહ્મચિ “પુ “માં ” अनिमेष' वा बहु कण्टकम्, अर्थ किल-कालाद्यपेक्षया ग्रहणे
