________________
૩. આ સમાસના આઠ પ્રકાર છે.
૧. વિશેષણ પૂર્વપદ, રાવિશેષણ ઉત્તરપદ, ૩.વિશેષણ ઉભયપદ, ૪. ઉપમાન પૂર્વપદ, પ.ઉપમાન ઉત્તરપદ, ૬.સુ પૂર્વપદ, ૭.૩ પૂર્વપદ
અને ૮. મધ્યમપદલોપી ૧.વિશેષણ પૂર્વપદ કર્મધારય તપુરુષ સમાસ
(A) પૂર્વપદ વિશેષણ હોય અને ઉત્તરપદ નામ હોય ત્યારે આ સમાસ કહેવાય છે. અને તેના વિગ્રહમાં વિશેષ્યની જાતિ અને વચન પ્રમાણે ગત વિગેરે સર્વનામનું રૂપ પણ વાપરી શકાય છે અથવા એમને એમ પણ વિગ્રહ કરી શકાય છે. દા.ત. રાષ્પી: રમત ના દર અથવા ગળી ના =જાગીરનાવિદા
घोरम् च तद् वनम् च अथवा घोरम् च इदम् वनम् च अथवा घोरम् वनम् = घोरवनम्। (B) મહત્ કર્મધારય કે બહુવતિનું પૂર્વપદ હોય તો તેને બદલે માં થાય છે. દા.ત. માન = સૌ પુરુષ: ૨ = મહાપુરુષો વિશેષણ ઉત્તરપદ કર્મધારય તપુરુષ સમાસ (A) પૂર્વપદ કોઈ નામ હોય અને ઉત્તરપદ વિશેષણ હોય ત્યારે આ સમાસ થાય છે.
દા.ત. વીરઃ રમતી નિન: = વીરવિદા - ૩. વિશેષણ ઉભયપદ કર્મધારય તપુરુષ સમાસ
(A) બન્ને પદો વિશેષણ હોય ત્યારે આ સમાસ કહેવાય છે. દા.ત. શીતમ્ ૨૩w = શીતોષામાં (B) રૂપાખ્યાન થાય તેવા કૃદંતો, તેમાં પહેલું કૃદંત આગળનું કાર્ય બતાવતું હોય અને બીજું કૃદંત પછીનું કાર્ય બતાવતું હોય ત્યારે પણ આ સમાસ થાય છે.
દા.ત. સ્ત્રીતિઃ પશ્ચાત્ મનુસિ:= ત્રાતા નિ: ૪. ઉપમાન પૂર્વપદ કર્મધારય તપુરુષ સમાસ
(A) પૂર્વપદ કોઈ ઉપમા બતાવનાર પદ હોય અને ઉત્તરપદ કોઈનામ હોય કે જાસુ. સં. મદિરાઃ પ્રવેશિકા જિ. ૧૯૨ ની પરી પાઠ - ૧૯ |
૨.
