________________
આત્મસમદત્વિ ગૃહસ્થોને જેમ ન્યાયપાર્જિત વિત્ત એ મૂલ ગુણ છે, તેમ મુમુક્ષુઓને આત્મસમદર્શિત્વ એ મૂલ ગુણ છે.
આત્મસમદર્શિત્વ એ ન્યાયબુદ્ધિનું જ ફળ છે. મનુવ્યને ગ્યાએગ્ય વિભાગ કરવા માટે જે બુદ્ધિ મળી છે તે બુદ્ધિ તેને નીચેના વિભાગ કરી આપે છે.
ભક્ષ્યાભઢ્ય, પેથાપેય, કૃત્યાકૃત્ય અને ગમ્યાગમ્ય અથવા– 'मातृवत् परदारेषु परद्रव्येषु लोष्ठवत् । आत्मवत् सर्वभूतेषु यः पश्यति स पश्यति ॥'
મનુષ્યને વિવેક દર્શન શક્તિ મળી છે, તેના ફળ રૂપે ગમ્યાગમ્ય વિભાગમાં માતૃવત્ જરાપુ, કૃત્યાકૃત્ય વિભાગમાં રજુ કરવા તેમ એ બધા કર્તવ્યના આધારમાં સ્વ-પર તુલ્યતાની દૃષ્ટિ પણ આવશ્યક છે. તેથી સામવત્ સર્વભૂતેષુ પણ કહ્યું છે.
જે આત્મસમદશિત્વ નામનો ગુણ ન હોય તે કૃત્યાકૃત્ય, ગમ્યાગમ્ય કે ભક્ષ્યાભઢ્યાદિ વિભાગના વિવેકની કોઈ આવશ્યકતા જ રહેતી નથી. તેથી બધા સદ્ગુણેના આધારભૂત આત્મસમદર્શિત્વ ભાવ માનવમાત્રમાં હોવો જોઈએ.
