________________
આમુખ
જગતના બહુશ્રુત વિધાનદાર જ્ઞાનેને મહાસાગરનું બિરુદ પામેલા ગુજરાતના સમર્થ જ્યોતિર્ધર શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય એક સ્થળે કહે છે કે “જૈનધર્મથી રહિત ચક્રવર્તી પણું મારે જોઈતું નથી, પરંતુ જૈનધર્મથી વાસિત દાસપણું કે દરિદ્રપણું મળે છે તે પણ મને સંમત છે. આ શો સાંપ્રદાયિક મમત્વથી ઉચારાયેલા નથી, પણ જૈન ધર્મમાં જીવનનો સર્વમુખી વિકાસ કરવાની જે ભવ્ય સામગ્રી રહેલી છે, તેને અંજલી અર્પણ કરવાના ઉદ્દેશથી જ વપરાયેલા છે.
મસ્ત યોગી શ્રીમદ્ આનંદધનજી કહે છે કે જિનવરમાં સધળાં દર્શને છે, દશન જિનવર ભજન રે!” એટલે જૈનદર્શનની વિચારસરણી એટલી વિશાળ છે કે તેમાં સઘળાં દર્શનેને સમન્વય થઈ જાય છે, જ્યારે અન્ય દર્શને તે અમુક અમુક સિદ્ધાંતની જ પ્રરૂપણ કરનારાં છે, એટલે તે જિનદર્શન રૂ૫ સરોવરમાંથી નીકળેલાં ઝરણું જેવાં લાગે છે! વળી જૈનધર્મમાં સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રવિકારૂપ ચતુવિધ સંધનું જે બંધારણ છે, તે જાતિવાદથી પર છે, એટલે બાહ્ય અને આંતર સ્વરૂપે જેનધર્મ એક વિશાલ ધર્મ છે.
આત્માને ઉચ્ચ ટિમાં મૂકવા રાગદ્વેષ દૂર કરવાના સિદ્ધાંતને ઘણા દર્શનકાર સમ્મત થયેલા છે, પણ તેનાં જે સાધને જૈનદશર્નમાં જોવામાં આવે છે, તે વિરલ કોટિનાં છે. જૈન ધર્મની અહિંસા, જેને ધર્મને સયમ, જૈન ધર્મનું તપ કઈ પણ તટસ્થ વિચારકની પૂરેપૂરી
