________________
અંતિમ આરાધના આત્મા પણ જે આ સમયે આરાધનાને સાધી લે, તે તેની ગતિ સુધરી જાય, એ આ “અંતિમ આરાધના અને મહિમા છે. - જન્માંતરની ગતિને આધાર, મરણની છેલ્લી ઘડીએ પડેલા આયુષ્યના બંધ ઉપર છે. એ બંધ વખતે જે આત્મા ભૂલ કરે છે, તે સુગતિના આયુષ્યથી ભ્રષ્ટ થાય છે.
એક વખત દુર્ગતિનું આયુષ્ય બંધાઈ ગયું, પછી પૂર્વની સઘળી આરાધનાને કરમાઈ જવાની પરિસ્થિતિ પેદા થાય છે. વિપરીત સામગ્રીઓ મળવાથી, પૂર્વની આરાધનાના વેગે ઉપાર્જિત થએલ પુષ્ય યા નિર્જરા કરતાં અનેકગણું અધિક પાપ અને કર્મબંધને સંચય થાય થાય છે. અને પૂર્વના પુણ્યને પણ પાપરૂપે પલટાવવાને પ્રસંગ પ્રાપ્ત થાય છે. એ કારણે આયુષ્યની છેલ્લી ઘડી બહુ સંભાળવાની હોય છે, અને એ સંભાળ ઉપર શ્રી જૈનશાસને પૂરે ભાર મૂક્યો છે.
આયુષ્યનો બંધ કયારે:
આયુષ્યને બંધ જેમ આયુષ્યની છેક છેલ્લી ઘડીએ થાય છે, તેમ તે પૂર્વે પણ નથી થતું એવું નથી.
આયુષ્યના ત્રીજા ભાગે જન્માંતરના આયુષ્યને બંધ માનેલે છે. અર્થાત્ ૮૧ વર્ષનું આયુષ્ય હોય તે ૫૪ મા વર્ષો અને ૧૪ વર્ષનું આયુષ્ય હોય તે ૩૬ મા વર્ષે અને ૩૬ વર્ષનું આયુષ્ય હોય તે ૨૪મા વર્ષે આયુષ્યને બંધ પડી શકે છે. તે સમયે બંધ ન પડે તે આકી રહેલાં વર્ષોના ત્રીજા ભાગે પણ તે પડે છે અને તે સમયે પણ ન પડે તે બાકીનાં વર્ષોના બે ભાગ ગયા પછી એમ યાવત્ આયુધ્યની છેલ્લી ક્ષણ (છેલ્લા અંતમુહૂર્ત ) સુધી આયુષ્યનો બંધ માને છે. પરંતુ તે એક જ વખત થાય છે અને થયા પછી ફરતે નથી.
આયુષ્ય–બંધ માટે અંતિમ સમયને મુખ્ય માનેલો છે, તેનાં ઘણાં કારણો છે. પપાતિક દેવ અને નારકીના ભામાં અપવતી (ઓછું નહિ થનારું) આયુષ્ય હેવાથી, ત્યાં આયુષ્ય-બંધ માટે છે
