________________
આરાધનાને માર્ગ દર્શન અમે ઉપર કરાવ્યું તે સત્ય અને પ્રમાણભૂત નક્કર હકીકતોથી એવું સભર છે કે તેના પ્રત્યે અવિશ્વાસ થવાનાં કારણ બહુ ઓછાં છે.
જૈનકુળમાં તે વિચારોનું વાતાવરણ, કઈ પણ પ્રકારની પંડિતાઈના આડંબર વિના ચારે બાજુ ગૂંજતું હોય છે. જો કે પાશ્ચાત્ય શિક્ષણ આદિના વધુ પડતા પ્રચારથી આજે એ વિચારોની અસર જૈનકુળમાં પણ ભૂંસાતી જાય છે, તે પણ હજુ ઠતર કુળની અપેક્ષાએ જૈનકુળમાં ઉપરોક્ત વિચારે ઠીક-ઠીક પ્રમાણમાં જીવંત છે.
છેલ્લાં ત્રીસ વર્ષોમાં રિથતિ ઘણી બગડી છે, તે પણ જેઓ ધર્માચરણ ચાલુ રાખી રહ્યા છે. તથા જૈનકુળાના આચારોએ મક્કમપણે પાળી રહ્યા છે, તેના ઉપર તે શ્રી જૈનશાસને દર્શાવેલા આત્મન્નતિસાધક ઉન્નત વિચારોની પ્રબળ છાયા પડેલી હોય છે. અગર જે એ છાયા ન હોય, તે આટલા મેહક કાળમાં આટલી કડક ધર્મકિયાઓનું આચરણ સુશક્ય રહ્યું ન હોત.
ભારતના અહિંસક કહેવાતા રાજદ્વારી રણસંગ્રામને ઉદ્દેશીને એક પત્રકાર લખે છે કે, “આ રિથતિ કાંઈ એકાએક ઉદ્ભવી છે અથવા તે એની પાછળ દેખાદેખી છે એમ માનવાની જરૂર નથી. લાઠી ખાવામાં, દુઃખ સહન કરવામાં અથવા તે શિરનાં સટાં કે કાયાનાં બલિદાન ધરવામાં લુખી કે ઉપરછલ્લી દોરવણી કામ લાગતી જ નથી. એ પાછળ તો બળતાં હદની જરૂર છે. બારીકાઈથી વિચાર કરીશું તો જણાશે કે આજનું વાતાવરણ ધીમે ધીમે સરજાતું આવ્યું છે. એમાં કેટલાએ દારુણ અને દિલ માંગળાવે એવો ઈતિહાસ ભલે છે.” વગેરે વગેરે.
તેમ આપણે પણ કહી શકીએ તેમ છીએ કે, ઈન્દ્રિયેના ભેગી ત્યજવામાં, જીવનપર્યત કડક નિયમનું પાલન કરવામાં, ઘેર તપ અચરવામાં દિવસ સુધી લખું ખાવમાં, મળેલા અને પાનનો દિવસ સુધી છાપૂર્વક ત્યાગ કરવામાં, સંયમના કડકમાં કડક નિયમ પાળવામાં તે ખાતર સ્ત્રી-પુર-પરિવાર આદિના સંસર્ગને ત્યજવામાં લુખ્ખી કે ઉપરછલ્લી દોરવણી કામ આવતી નથી. એમાં બીજાના નાદે દોડાતું પણ નથી. એની પાછળ તે આત્મચિંતાથી બળતાં હૃદયની જરૂર છે.
