________________
અનીતિ અને હિંસા
B
ઉપર જ્યારે આ પ્રકારના આક્ષેપ કરવામાં આવે છે, ત્યારે તેમાં તથ્ય શુ છે એ આપણે શેાધવુ જ જોઈ એ.
એના પ્રત્યક્ષ પુરાવા માટે અહીં માત્ર બે જ વસ્તુના વિચાર આપણે કરવા છે.
એક ‘ જીવયા અને બીજી પાપના પશ્ચાત્તાપ ”. ધાની નીતિઓને આગળ કરી, આજે જેઓ ધર્માચરણ કરનારા જેના ઉપર નિર્દયતાનો આરોપ મૂકે છે, તેઓ ધર્માચરણ પ્રત્યેના પાતાના દ્વેષમાં એ ભૂલી જાય છે કે, ‘ ધંધાની અનીતિ એ ગમે તેટલી નમળી હોય, તે પણ નિરપરાધી પ્રાણીઓના પ્રાણને નાશ કરવા જેટલી ક્રર નથી.’
2
અનીતિથી પરંતુ ધન હરણ કરનારો, પરના પ્રાણનું હરણ કરવા કરતાં પણ મોટું પાપ કરે છે એમ શ્રી જૈન શાસ્ત્રકારા કહે છે ખરા. પરંતુ તે વચન અપેક્ષાપૂર્વક કહેવાએલું છે. અને તે અપેક્ષા એ છે કે, પરતુ ધન હરણ કરવાથી, પરપરાએ તે, ધ-કમથી રહિત અનીને આ લાક તથા પરલોક ઉભયથી ભ્રષ્ટ થાય છે એટલુ જ નહિ, પરંતુ ધનના અભાવે તેનાં કુટુબીજના દુઃખી પણ થાય છે. તેથી તે અધાંને દુ:ખી કર્યાનું ફળ અનીતિ આચરનારને મળે છે. આ અપેક્ષાએ અનીતિ એ પ્રાણવધ કરતાં પણ વધુ ભયાનક મનાએલી છે.
પરંતુ પ્રાણીવધમાં પણ સઘળી આપત્તિઓ રહેલી જ છે.
દા. ત., એક આત્માના પ્રાણના નાશ કરવાથી પણ, તે આત્મા અસમાધિ મરણને વરીને દુર્ગતિમાં જાય છે. અને તેના આધારે નભતુ કુટુંબ પણ તેના જવાથી દુ:ખી થાય છે.
જ્યારે અનીતિ કરતાં પ્રાણવધ વિશેષ ભયાનક એટલા માટે છે કે, અનીતિથી ધન, લૂંટનારો આત્મા, સામા આત્માનું માત્ર ધન જ હરણ કરતા હેાવાથી તેના ઉપર આવેલું એ દુઃખ બીજા દયાળુ આત્માઓથી દૂર કરી શકાય તેવું છે. જ્યારે ગમે તેવા દયાળુ આત્મા પણ પરના ગએલા પ્રાણ પાછા મેળવી આપી શકતા નથી. તેથી તે આપત્તિ ન ટાળી શકાય એવી, અનીતિથી ઉત્પન્ન થનારી આપત્તિ કરતાં પણ
