________________
સામાયિક વ્રત
૧૦૯
પરંતુ એ ભાવાને જીવનમાં સક્રિય રૂપ આપવા માટે સર્વાંસાવદ્ય ચેાગાના ત્યાગની અને નિરવદ્ય ચેાગેાના સેવનની પ્રતિજ્ઞા લેવી પડે છે. એ પ્રતિજ્ઞાના ગ્રહણ અને આ સેવનને ‘ સામાયિક વ્રત ’ કહેવામાં આવે છે.
આ સામાયિક વ્રતનું બીજું નામ, ‘અહિંસા ધર્મ ’ છે. અહિંસા : ધર્મીમાં આત્મૌપમ્યની દૃષ્ટિ છે. અને એ જ દૃષ્ટિ સામાયિક વ્રતમાં છે. જીવનમાં અહિંસાના પરિપૂર્ણ અમલ કરવા માટે સામાયિક વ્રતની પ્રતિજ્ઞા અનિવાય છે.
સામાયિકના સીધા અથ‘ સમતા’ છે,
કહ્યું છે કે, • બામનઃ પ્રતિવૃનિ પરેવાં ન સમાયરેક્’
· પોતાને પ્રતિકૂળ વસ્તુઓ બીજા પ્રત્યે ન આચરવી એ ધના સાર છે.' સ જીવા જીવવાને ઇચ્છે છે. કોઈ મરવા ઇચ્છતું નથી, માટે તારે કોઈ પણ પ્રાણીની હિંસા ન કરવી કે ન કરાવવી એ તારા ધમ છે.
જેએને ધર્મની જરૂર છે, તેઓએ જીવનમાં અહિંસાને સ્થાન આવુ જ જોઈ એ. અને કાઈ પણ જીવની થેાડી પણ હિંસા પેાતાના પ્રમાદથી થાય તે તેને અધમ નુ કારણ માનવું જોઈ એ.
આવી નિરપવાદ અહિંસાને સિદ્ધ કરવા માટે પ્રતિજ્ઞા પણ આકરી જોઈ એ અને તેના પાલન માટેના નિયમે પણ કડક જોઈ એ.
અહિંસા એ ધર્મ છે અને તેની સિદ્ધિ માટે સત્યાદિ વ્રત અને બ્રહ્મચર્યાદિ નિયમેાના ઉપદેશ આછે—વધતે અંશે સ ધર્મોમાં ગવાએલેા છે. સામાયિકની પ્રતિજ્ઞામાં તે ઉપદેશને પૂર્ણતાએ પહેોંચાડવામાં આવ્યો છે. કહ્યુ` છે કે—
निरवद्यमिदं ज्ञेयं, एकान्तेनैव तत्त्वः । कुशलाशय रूपत्वात्, सर्व योग विशुद्वितः ॥ १ ॥
