________________
૧૦૨
આરાધનાને માગ પૂરતો નથી. અનેક ભવેના અભ્યાસના પરિણામે આત્મા તેવા પ્રકારના મબળને હાંસલ કરી શકે છે, કે જે તેને તે જ ભવમાં સિદ્ધિ અપાવે છે.
આ વાતને સમજી શકનાર આત્મા, “આ કાળમાં યા કઈ પણ કાળમાં દર્માનુષ્ઠાન નિરર્થક છે,” એમ કહેવાની હિંમત કદાપિ કરી શકશે નહિ.
આથી એમ પણ સમજવાનું નથી કે, “ધર્માનુષ્ઠાન એ જન્માંતરમાં જ ફળનારી ચીજ છે અને આ જન્મમાં તેનું કાંઈ પણ ફળ નથી.”
જેઓને આ જન્મના ફળની જ દરકાર છે, તેઓ માટે તે ધર્માનુષ્ઠાન નિરર્થક જ છે, એમ માનવું એ પણ ન્યાયવિરુદ્ધ છે.
એમ તે પ્રત્યેક ક્રિયા, પછી તે ધર્માનુષ્ઠાન હો કે અધર્માનુષ્ઠાન હે, પૂર્ણતયા તે જન્માંતરમાં જ ફળે છે. આ જન્મમાં તેનું જે ફળ પ્રાપ્ત થાય છે તે સ્વલ્પ જ હોય છે.
અનેકનાં ખૂન કરનારને એક જ ફાંસી મળે છે અને એકનું ખૂન કરનારને પણ એક જ ફાંસી મળે છે.
જે આ જન્મમાં પ્રાપ્ત થતા ફળથી જ અનુષ્ઠાનના ફળની સમાપ્તિ માનવામાં આવે, તે એવાં ઘણાં અનુષ્ઠાને છે કે જેનું પરિ પૂર્ણ ફળ ભોગવવા માટે આ ભવમાં પૂરતી સામગ્રી જ નથી.
એક જીવને અભયદાન આપનાર યા એક જીવને પ્રાણત આપત્તિમાંથી ઉગારનાર આત્માને પણ, જે પુણ્ય બંધાય છે તેને બદલે મેળવી આપવાની સામગ્રી આ દુનિયામાં નથી. તે પછી જીવનમાં અનેક જીવને અભયદાન આપનાર અને અનેક આત્માઓને પ્રાણુત આપત્તિઓમાંથી ઉગારનાર આત્માઓને બંધાતા પુણ્યનો બદલે આ જ જન્મમાં કઈ રીતે પ્રાપ્ત થવાને ? અર્થાત્ યથાર્થ યા અયથાર્થ કઈ પણ અનુષ્ઠાનનું સાચું ફળ જન્માંતરમાં જ પ્રાપ્ત થાય છે. આ જન્મમાં જે ફળ પ્રાપ્ત થાય છે, તે અધૂરું, અલ્પ અને ક્ષણિક હોય છે. તેથી તેવા અધૂરા, અલ્પ અને ક્ષણિક ફળ ઉપરથી ધર્મકિયાના ફળનું માપ
