________________
છ દ્રવ્યની વ્યાખ્યા.
૧૧
નાંખ્યા હાય તેા છલકાઇ જાય છે કારણકે તેના પુદગલાને દૂધ સાથે રહેવા અવકાશ નથી તેમજ જીવ પુદગલને અવકાશ આપનાર તે આકાશાસ્તિ કાય છે તે અરૂપી અનત પ્રદેશી, લાકાલાક વ્યાપી, અક્રિય, નિર્જીવ છે તેના પણ ત્રણ ભેદ છે. સ્કંધ, દેશને પ્રદેશ—પરમાણુના જથા ભેગા હાય તેને પ્રદેશ કહેછે. પુદગલાસ્તિકાય–સડણ, પડછુ, વિદ્ધ શણ જેના સ્વભાવ છે ત્યા રૂપ, રસ, ગંધ. વહુ ને ક્રસ ત્થા શબ્દ એ છ જેનાં લક્ષણ છે તે પુદગલાસ્તિકાય. જીવને રૂપી અનાવે છે જેવાં કે મનુષ્ય, ત્રિયં ચ, દેવતા, નારકી. શુભાશુભ કર્મ વડે જીવ પુદગલને ગ્રહણ કરે છે ત્યાં સુધી જીવ સ ંસાર ભ્રમણ માટે ગતિમાં ફરે છે, તે નિવરૂપી, સંખ્યાત, અસંખ્યાત ને અનંત પ્રદેશી, લેાકવ્યાપી, સક્રિય છે તેના ભેદ ચાર છે ( સ્કંધ, દેશ, પ્રદેશ, પરમાણું પ્રદેશમાંથી છુટા પડેલા ભાગ તે પરમાણુ' જેના ભાગ કેવળી પણ કલ્પી શકે નહિ તે. જીવાસ્તિકાય—ચૈતન્ય જેનું લક્ષણ છે અનંત જ્ઞાન અનંત દર્શન, અનંત ચારિત્ર, તપ, વિર્ય ઉપયાગ એ છ લક્ષણે યુક્ત ચેતના લક્ષણ તે જીવ છે તે નિત્ય, અરૂપી, અનંત પ્રદેશી, લેાક વ્યાપી, સક્રિય છે. નવ તત્વમાં તેના ચાદ ભેદ ખતાવ્યા છે ત્યા જીવ
