________________
ધર્મ-શ્રદ્ધા
પ્રશ્નો સંસારનાં ભોગસુખ રેગ રૂ૫ શાથી કહેવાય છે ?
ઉત્તર જગતમાં જે રે થાય છે, તે સર્વ આહારવિના ઉપભેગથી જ થાય છે. અનાહાર દશા પામેલાને રે હોતા નથી. રોગનું કારણ આ રીતે આહારાદિનો ભાગ છે. તેથી કારણમાં કાર્યનો ઉપચાર કરીને સંસારના સુખભેગને ગરૂપ કહેવામાં આવે છે.
રેગની દવા કરવા માટે રેગીજ આતુર થાય છે પરંતુ નિગી કદિ દવા કરાવવા ઉત્કંક્તિ થતો નથી. તેમ તૃષ્ણા રૂપી રેગ થયા પછી જ જીવ ભેગા માટે આતુર થાય છે, તેથી પણ ભેગને રોગની ઉપમા આપવામાં આવે છે.
રેગના પ્રતિકારમાં જેમ દુઃખના અભાવે સુખ બુદ્ધિ થાય છે, તેમ વિષય ભાગોમાં પણ દુઃખને પ્રતિકારજ સુખ રૂપ મનાય છે. ખાવાનું સુખ, ભૂખનું દુ:ખ શમ્યું નથી, ત્યાં સુધીજ મનાય છે. જે તેમ ન હોય તે અધિક ખાવામાં અધિક સુખ થવું જોઈએ પણ તેમ તે થતું નથી. ઉલટું અજિર્ણ જવરાદિ પીડા થાય છે. જળપાનનું સુખ ગળાની શુષ્કતા દૂર કરવા પુરતું જ છે. પરંતુ તૃષાથી અધિક જલપાન કરનારને ઉલટી કે આફરે થાય છે. ઠંડક કે તાપ તેટલા જ અનુકૂળ લાગે છે કે જેટલા પ્રમાણમાં બફારે કેશરદીનો વિકાર હોય છે. એજ રીતે અન્ય ઈન્દ્રિયેના ભાગે પણ વિપુલતાના હિસાબે સુખ કરનારા નથી કિન્તુ તૃષ્ણારૂપી દુઃખના હિસાબે જ સુખ કરનારા છે, માત્રા કે પ્રમાણથી અધિક આવેલ શબ્દ, કર્ણની અધિરતા કરે છે, તેજ, ચક્ષુની મંદતા કરે છે, ગંધ, નાસિકામાં મસા વિગેરે પીડાઓને ઉત્પન્ન કરે છે. એ રીતે પ્રત્યેક
ગ પ્રમાણુથી અધિક થા છે, ત્યારે સુખના બદલે દુઃખ
