________________
ઓગણત્રીસમું ]
સ્થાનોંગસૂત્ર
[ Fo
ઓળખાવીને તે ખેલતાં શીખવવું? શીખવવું શું ? અશુદ્ધ નહિ ખેલતાં શૌખવતાં પાર ન આવે. કાઈ દેશમાં ગાયને માટે મુક શબ્દ વપરાય છે. દેશ, દેશની ભાષા કેટલી બંધો, તેની અદ્ધિ સમજાવવી તે કરતાં ગે' શબ્દ શીખવવેા ઠીક છે. ગા શબ્દ એક દેશમાં ખેલાતા ન હતા. સંસ્કૃત એ પાતાંજલિની વખતે દેશભાષા ન હતી. ફલાણા દેશમાં · ગે! ' શબ્દ માલાય તે લખવું પડત. પાતાંજલિની વખતે એક પણ ભાષાને શબ્દ ‘ગા ’ ન હતા. દેશદેશની ભાષાને જળુાવતા શબ્દે અર્ધમાગધીના હતા. સંસ્કૃત એટલે સંસ્કાર પામેલી એટલે મૂળ કાંઈ ખીજી ચીજ છે. શાક અને વધાર એ જુદી ચીજ છે. નહિ તે વધારેલુ ખેલવાને પ્રસંગ ન આવે. સાંસ્કાર કરેલી, કૃત્રિમ એ સ'સ્કૃત. આથી સંસ્કૃત શબ્દ જ કહી આપે છે કે તે કૃત્રિમ છે. ચીલાંકાચાર્યે લખ્યું છે કે ગણુધરાની રચના સંસ્કૃત-કૃત્રિમ ભાષા વડે નથી, નિયુ'કિતકારે જે લખ્યું તેના અમાં તેમને લખ્યું છે, શ કાનું સમાધાન કરી શકે તેવુ જ વ્યાખ્યાન સાંભળવા લાયક.
“સ્વાભાવિક એટલે પ્રાકૃત ‘ન તુ ત્રિમેળ અંતેન, પ્રશ્નતં સંતમ્, તંત્ર મલમ્ માતમ્' પ્રકૃતિ એટલે સ ંસ્કૃત અને સ ંસ્કૃતમાંથી થયેલુ તે પ્રાકૃત એમ હેમચંદ્રસૂરિજી જણાવે, પ્રાકૃતવ્યાકરણમાં રાવે. સૂત્રકાર, નિર્યુતિકારે પ્રાકૃતને અસલ માની જ્યારે હેમચદ્રાચાર્યે સંસ્કૃતને અસલ માની. લખેલુ` કહી દે—એવું કહેવાવાળા પાસે સમકિતીથ વ્યાખ્યાન સભળાય નહિં.
ગાયનું દૃષ્ટાંત [7]
એક વખત ગાય
ચરવા ગયેલી, ટાંટિયા ભાંગી ગયા,
Ο
ચાલે જ નહિ. મારે કરવું શું ? બેસી રહેવું પાલવે ? એવામાં કાઇ ગાય વેચાતી લેવા આવેલા. શરીર લટપુષ્ટ, ચળ ભરેલા, કિમત રાવી. ાકડા પૈસા આપે તે વાત, ગાય લેવા આવેલા એટલે પૈસા લઇને આવે. રકમ લઇને પેલે તે ધરે ગયે. આણે ગાયને ઉઠાડવા માંડી,
