________________
[ ૧૫૮ ]
પ્રભાવિક પુરુષે : કારમી ચીસ અને જેની સામે યમરાજના ઓળા ઉતરવાની ઘડીઓ ગણાઈ રહી છે એવા અશ્વના ગભરાટની ભાગ્યે જ કોઈને પડી હતી. આચાર્યને ઈસાર થતાં જ યજમાનના હાથમાં રહેલી નાગી તરવાર એ મૂંગા પશુઓની ગરદન પર ફરી વળવાની હતી. એ વેળા લોહીના જે કુવારા ઊડવાના હતા અગર તે માંસના જે લેચા ભૂમિ પર પડવાના હતા એ ગમે તેવા મજબૂત હૈયાને પણ ધ્રુજાવે તેમ હતું, પણ આ વિદ્વાન ગણાતા મહાશાએ એ કૃત્ય પાછળ ધર્મને એવી રીતે જોડી દીધું હતું કે હાજર રહેલા કેઈના પણ મન પર એ વિષાદની છાયા સરખી દેખાતી નહોતી. પરંતુ એ બને તે પૂર્વે અચાનક નિખ શબ્દો કાને પડ્યા
अहो कष्टम् अहो कष्टम् । तत्त्वम् न ज्ञायते परम् ।।
૪. સત્ય બતાવે.
ધરતીકંપના આંચકાથી જેમ પૃથ્વી પરની મહેલાતો ધ્રુજી ઊઠે, અને એમાં વસનાર માનવગણ એકાએક ગભરાટમાં પડી જાય તેમ “મો ” ના ઉચ્ચારથી યજ્ઞમંડપમાં મળેલી સમસ્ત મેદિની એકાએક આશ્ચર્યમાં ગરકાવ થઈ ગઈ ! કેટલાકને તે આ ગેબી અવાજ આવ્યો કયાંથી એ ન સમજાયું. વેદ અપૌરુષેય કહેવાય છે તેમ આ શબ્દો પણ અપૌર પેય હોય તે? પણ આ શંકા ધરવાપણું હતું જ નહિ. એ વાક્ય ઉચ્ચારનાર શ્રમણયુગલ યજ્ઞસ્તંભની પાસે થઈને જ પસાર થયું અને વિધાન કરનાર યજમાને પિતાની સગી આંખે તે દીઠું.
