________________
વિશ્વને એક શ્રેષ્ઠ ધર્મ એટલે તેઓ છેલ્લા તીર્થકર હતા અને તેમની પહેલા ત્રેવીશ તીર્થકરોએ આ દેશમાં જૈન ધર્મનું પ્રવર્તન કર્યું હતું.
જૈન ધર્મ શ્રમણ ભગવાન મહાવીર તથા શ્રી ગૌતમ બુદ્ધ પહેલાં પણ આ દેશમાં પ્રચલિત હતો, એ હકીકત પ્રો. મેમુલર, ઓલ્ડનબર્ગ બેન્ડલે, સર મેનિયર વિલિયસ, હા, હીલર આદિ વિદેશી વિદ્વાનો તથા છે. આર. જી. ભાંડારકર, ડે. કે. પી. જયસ્વાલ તથા બાળ ગંગાધર ટિળક વગેરે ભારતીય વિદ્વાનોએ માન્ય કરી છે અને કેબ્રીજ હીસ્ટરી ઓફ ઇન્ડિયા (પૃ. ૧૫૩), એન્સાઈકલોપીડિયા ઓફ રિલિજિયન એન્ડ એથિકલ્સ (વે. મું) તથા હાર્મ્સવર્થ હિસ્ટરી ઓફ ધી વર્લ્ડ (. ૨ ૦, પૃ. ૧૧૯૮) માં તેવીસમા તીર્થકર શ્રી પાર્શ્વનાથની એક ઐતિહાસિક પુરુષ તરીકે નોંધ લેવામાં આવી છે.
પરંતુ એતિહાસિક અન્વેષણે અહીંથી જ અટક્યા નથી. તેમણે આગળ વધીને બાવીસમા તીર્થંકર શ્રી અરિષ્ટનેમિને પણ ઐતિહાસિક પુરુષની કોટિમાં મૂક્યા છે. ડૉ. કુકરર (Fukrer) એપિગ્રાફિકા ઇન્ડિકાના પ્રથમ ભાગમાં પૃ. ૩૮૯ પર જણાવે છે કે “Lord Neminath, the 22nd Thirthankar of the Jains has been. accepted as a historical person. –જેનોના બાવીશમા તીર્થકર શ્રી નેમિનાથ પ્રભુને ઐતિહાસિક વ્યક્તિ તરીકે સ્વી
